کشت و پرورش قارچ خوراکی (صدفی)

کشت و پرورش قارچ خوراکی (صدفی)

مقدمه
گونه قارچ در سال ۱۹۷۶ توسط جاندیک وکپور از طبیعت جمع آوری شده که بخاطر طعم مطبوع و سهولت رشد خیلی زود به صورت گونه تجاری معرفی و مورد استقبال قرار گرفت. قارچ صدفی ماده غذائی بسیار ارزشمن و خوش طعم و ارزان قیمتی است که به راحتی در سبد خانوارها می تواند جای بگیرد و با تولید ومصرف اهداف مختلفی را تامین کرد که عمده آن ایجاد اشتغال و درآمد، کاهش ضایعات، افزایش بهره وری و بهبود کیفیت تغذیه و سلامت جامعه است. اصول پرورش و نگهداری این قارچ بسیار ساده وارزان قیمت است. در واقع رمز اصلی این کار در گرو بکارگیری آموخته های فراگیران در کارگاه های آموزشی است که در صورت توجه بسیار زیاد به بهداشت و ضدعفونی ابراز و محل کار و انجام دقیق وکامل مراحل مختلف پرورش از هر کیلو اسپان قارچ (بذر) بیش از سه کیلوگرم محصول تولید می شود و تا ۳ چین قابل برداشت است. چنانچه این پروژه ساده را بتوان در مناطق مستعد روستایی فعال نمود مصرف سرانه قارچ در کشور به نحو موثری بالا می رود. زیرا مصرف کنونی قارچ در کشور ما یک سی و پنجم کشورهای اروپایی است.

به خصوص اینکه این قارچ در بستری از ضایعات کشاورزی پرورش می یابد که این امر قیمت تمام شده آن را پایین آورده و اقشار کم درآمد جامعه توان خریداری آن را خواهند داشت.
مهمترین ضایعات کشاورزی که به کار برده می شوند:
۱ ) بقایای غلات شامل کاه و کلش گندم و برنج
۲ ) برگ خرما، با گاس نیشکر، شاخه های آفتابگردان
۳ ) بقایای حاصل از فرآیند دادنه های روغنی

البته رایج ترین ضایعات استفاده از کاه و کلش گندم و برنج است.
نکات قابل توجه در مورد نگهداری و انبار داری مواد زائد کشاورزی که به عنوان بستر قارچ استفاده می شود.
۱ ) مواد زائد (کاه و کلش گندم و …) باید بعد از برداشت و قبل از بسته بندی خشک شوند یعنی حداقل رطوبت را داشته باشند.
۲ ) دور از باران و عوامل نامساعد جوی و نور مستقیم نگهداری شوند.

۳ ) دقت شود در انبار حتی یک بسته آلوده در بسته های سالم وجود نداشته باشد چون باعث توسعه آلودگی در انبار می شود.
نکات مهم
۱ ) چنانچه ذکر شد محل پرورش باید کاملاً تمیز و بهداشتی باشد.
۲ ) از تابش مستقیم نور آفتاب به سالن پرورش بایستی جلوگیری شود و در واقع نوردهی ، مورد نیاز فضای کاشت بایستی نور معمولی اتاق (پنجره – لامپ) باشد.
۳ ) دمای بین ۲۰ تا ۲۴ درجه سانتی گراد قابل قبول است.
۴ ) تهویه هوا روزی ۴ – ۵ بار حدود ۵ دقیقه انجام شود تا ضمن حفظ رطوبت از تجمع ۲CO جلوگیری شود.
۵ ) از پاشیدن آب بر روی کلاهک قارچ بایستی جلوگیری شود.
۶ ) فواصل کاشت کیسه های پلاستیکی حاوی بسترهای کاشت بر روی قفسه ها باید ۳۰ سانتی متر باشد.
۷ ) زمان برداشت قارچ قبل از برگشت لبه های قارچ به طرف بالا باشد.
شرایط سالن محل پرورش قارچ صدفی
۱ ) سالن محل کشت باید فاقد خلل و فرج زیاد در کف، سقف و دیوارهای اتاق باشد.
۲ ) برای هر ده متر مربع یک پنجره لازم است که باید مجهز به نوری باشد.
۳ ) درب و پنجره و سقف محل کشت باید کاملاً در برابر رطوبت حفظ شوند و برق سالن عایق بندی شود.
ارزش غذایی
ارزش غذایی قارچ خوراکی به کیفیت پروتئین موجود در آن بستگی دارد. قارچ صدفی خوشمزه و خوش پخت و سرشار از پروتئین ویتامین و مواد معدنی می باشد.
الف ) مواد معدنی شامل :
ازت ۶۷/۶ فسفر ۶۲/۱ پتاس ۶۸/۲ کلسیم ۴% منیزیم ۱۶% سدیم ۲۰% آهن ۱۰% منگنز۴% روی و مس۲%
ب ) سایر موارد:
پروتئین ۷۹/۴ چربی ۲۶/۲ قند ۸۵/۲% نشاسته ۲۱/۱% ویتامینها ۹% ویتامینهای K , E , D , A
تولید قارچ صدفی
Pleurotus Sp که سه گونه ذیل در ایران پرورش داده می شود:
P . Floride
P . Sajorkaju
P . Osteratus
مواد لازم برای پرورش و تولید قارچ صدفی :
۱ ) کلش گندم یا برنج .
۲ ) بذر قارچ (مسیلیوم رشد کرده روی دانه های گندم یا پرلیت).
۳ ) آب .
۴ ) کیسه های پلاستیکی یا جعبه های پلاستیکی .

ابزار مورد نیاز :
۱ ) دماسنج ۲ ) رطوبت سنج ۳ ) هواکش تهویه ۴ ) آهک ۵ ) دستگاه بخور ۶ ) منبع حرارتی ۷ ) پنبه بهداشتی ۸ ) آبفشان دستی ۹ ) PH سنج ۱۰ ) ظروف بزرگ جهت جوشاندن کلشها ۱۱ ) گاز ۲CO 12 ) مواد ضد عفونی کننده (الکل صنعتی، بتادین، فرمالین)
پرورش دو جعبه های پلاستیکی

جعبه های مخصوص حمل میوه را شسته در آب جوش فرو برده و خارج کنید تا کاملاً ضدعفونی شود.
کف جعبه را به قطر ۱۵ سانتی متر بستر کاشت ( خیسانده ، ضدعفونی «آبگیری شده ) ریخته وسپس اسپان (بذر قارچ ) اضافه کنید. بدین طریق تلقیح اسپان و مواد بستر را ادامه داده و در لایه آخر بر روی بستر کاشت پلاستیکی کشیده و جعبه را به سالن پرورش منتقل کنید.
کشت قارچ صدفی در کیسه های پلاستیکی
برای کشت قارچ صدفی (بستر کاشت) گاه گندم و یا برنج را یک شب در آب خیسانده تا رطوبت کافی بدست آورد، سپس دو ساعت آنرا بجوشانید (دو ساعت از زمانی که آب به نقطه جوش رسیده باشد) سپس کاه را آب کش کرده، پس از خنک شدن آبگیری کنید و به ازای هز یک کیلوگرم کاه مرطوب مقدار ۷۰ ، ۸۰ گرم بذر قارچ اضافه کرده مخلوط کنید. مخلوط حاصل را درون کیسه های با قطر ۴۵ تا ۵۵ سانتی متر ریخته سطح آن را خوب فشار داده تا رطوبت کاه حفظ شود بعد از بستن در کیسه آن را به محل پرورش برده و از سقف آویزان

کرده یا روی قفسه های فلزی که از قبل آماده شده و یا بلوک های قرار دهید. از این زمان تا مدت ۲۵تا۳۰ روز درجه حدرارت را روی ۲۲تا۲۴ درجه سانتیگراد و محیط را تاریک نگه دارید. پس از اینکه سطح گاه کاملاً سفید رنگ شد، سوراخهایی در اطراف پلاستیک ایجاد کرده و دما را در ۲۰ درجه نگه داشته، قارچها نیازی به نور ندارند اما از این زمان به بعد وجود نور لامپ معمولی ضروری بنظر می رسد. پس از یک هفته قارچها به رویش کامل رسیده و آماده برداشت می شوند. (جدول پیوست به تفکیک مراحل پرورش قارچ صدفی آمده است.)
۴) وجود میز ویا قفسه ضروری است و بستر های کاشت نباید با کف اتاق تماس داشته باشند و بهتر است کیسه های حاوی بستر کاشت از سقف آویزان شوند.

۵) ابتدا باید سالن ویا محلول رقیق وایتکس ضد عفونی شود. در، دیوار، کف و سقف سالن وقفسه ها را ضد عفونی نموده یا اینکه پس از شستشو و خشک شدن دسطوح با استفاده از الکل صنعتی اقدام بهآتش زدن محل نمو. زیرا شعله ایجاد شده باعث میکروب زدایی سالن می شود.
شرایط محیطی رشد قادرچ صدفی:

۱)دمای محیط:
قارچها درجه حرارت بین۱۷- ۲۶ درجه سانتی گراد را تحمل می کنند. بهدترین درجۀ حرارت برای رشد میسلیوم (۳ هفته اول) ۲۲-۲۴ و در موقع محصول دهی ۲۰ درجه سانتی گراد می باشد.
۲)رطوبت محیط:
رطوبت سالن پرورش باید بین ۸۵ تا ۷۰ درصد باشد. در این صورت می توان رطوبت محیط را بوسیلۀ خیس کردن گونی، کف سالن و خیس کردن دیوارهای محل پرورش کنترل کرد.
۳)نور:
قارچها نیازی به نور ندارند در ۳ هفته اول پرورش باید محیط پرورش تاریک باشد اما بعد از این زمان به یک لامپ معمولی نیاز است.

۴)تهویه مناسب :
امکان تهویه خوب محل کشت از عوامل بسیار مهم در رشد قارچ است. عامل تهویه باید روزی دو بار انجام شود. به طوری که باعث تغییرات شدید دما و رطوبت در سالن پرورش نشود. به ازای هر ده متر مربع محل پرورش یک پنجره کافیست. قارچ چون رنگ دانه ندارد قادر به تولید انرژی نبوده و از مواد غذایی آماده بر روی بستر کشت تغذهی می کند و ضمن تنفستولید گاز ۲CO می کند.

جدول روش اجرای مراحل پرورش قارچ صدفی با استفاده از مواد زائد کشاورزی
مراحل انجام کار موضوع توضیحات
۱ ) تهیه بستر کشت (غنی شده) ۳ کیلوگرم و کاه و کلش و گندم ۲۰۰ گرم سبوس کاه و کلش گندم یا برگ دخرما را به اندازه های ۵ – ۳ سانتی متر قطعه قطعه کرده باید توجه داشته باشیم بستر کاشت آب ندیده و فاقد هر نوع آلودگی میکروبی و قارچی باشد و ۴۸ ساعت کاه و کلش و سبوس برنج باید در آب خیسانده شود
۲ ) میکروب زدایی یا پاستوریزه کردن جوشاندن کاه و کلش خیس شده کاه و کلش گندم و سبوس خیسانده شده را آبگیری کرده مجددا در آب جوش ریخته و ۲ ساعت بر روی شعله آتش جوشانده تا ضدعفونی شود و سپس گاز را خاموش کرده و می گذاریم تا سرد شود درجه حرارت کاه و کلش باید زیر ۲۵ برسد

۳ ) تلقیح کردن یعنی مخلوط کردن بستر کاشت با اسپان (هفته اول) کیسه های نایلونی یک یا ۵ کیلیویی را به نسبت ۱۷ تا ۱۰ درصد از کاه و کلش و اسپان پر می کنیم و در آنرا محکم می بندیم کاه و کلش را بین دو دست فشار می دهیم تا آب آن گرفته شود و سپس به طور متناوب کاه و کلش و اسپان در کیسه می ریزیم . نگهداری کیسه ها در تاریکی رعایت کامل بهداشت محیط کشت و وسایل مورد استفاده را باید با الکل و چراغ الکلی ضدعفونی کنیم. جابجایی کیسه ها روزی دوبار بمدت یک هفته
۴ ) سوراخ کردن کیسه ها (هفته دوم) کیسه ها را با میله فلزی داغ سوراخ می کنیم

مرحله تاریکی اسپری آب بر روی کیسه ها روزانه و بطور مرتب مرطوب کردن دیوارها و کف اتاق به منظور تامین رطوبت محیط انجام تهویه روزی دو بار
۵ ) تحریک کردن (هفته سوم) یک مربع ۲×۲ روی کیسه ها به منظور ایجاد استرس و کمک به تشکیل بین هدها جدا می کنیم ادامه مرحله تاریکی کنترل درجه حرارت C25 و C18 ادامه تهویه ایجاد رطوبت بین ۹۰% – ۷۰% آبفشانی محیط کشت روزی دوبار
۶ ) ظهور بین هدها

(هفته چهارم) پاره نمودن کیسه های پلاستیکی شروع نوردهی روزی ۲ – ۳ ساعت ادامه تهویه ایجاد رطوبت ۹۰% – ۷۵% آبفشانی کیسه ها روزی دوبار … پوشش پلاستیکی را پاره کرده و در صورت امکان بستر کاشت را آویزان می کنیم

۷ ) برداشت مرحله (هفته پنجم) برداشت قارچ برداشت چین اول قارچها را به طور دسته ای از محل اتصال به توده با چاقوی ضدعفونی شده می بریم. ادامه عمل تهویه ، آبفشانی، مرطوب کردن محیط جهت رشد مابقی بین هدها و تشکیل کلاهک های قارچ جدید
۸ ) لایه برداری برداشتن لایه سطحی بستر کاشت جهت رشد مجدد یک لایه Cm 2 – ۱ را از سطح توده با چاقوی نیز ضدعفونی شده بر می داریم و کلیه اعمال ۶ تا ۷ را ادامه می دهیم تا برداشت بندی صورت گیرد

تهیه بذر قارچ صدفی :
ابتدا قارچ سالم و رسیده را انتخاب نموده و بوسیله فرمالین ضدعفونی و سپس داخل بستری که صافی گذاشته شده قرار می دهیم و بعد از یک روز اسپوررهای باز شده را برداشته در محیط کشت آگار و مالن کشت می دهیم تا هنگامی که زمینه سفیدی را مشاهده نمائیم در محله بعدی دانه ها یگندم را شسته و یک شب در آب خیس می کنند.
سپس آب را عوش کرده و دانه های خیس شده را در آب می جوشاند تا کاملاً نرم شوند و آی اضافی را تخلیه و دانه ها را روی پارچه ای پهن می کنند تا آب موجود در سطح آنها کاملاً تبخیر شود به منظور جلوگیری از بهم چسبیدن دانه ها به میزان ۲% پودر کربنات کلسیم به آنها افزوده و به خوبی مخلوط می کنند سپس در شیشه های یک لیتری یا در کیسه های پلاستیکی مقاوم به حرارت با دانه های آماده شده پر می کنند.

و به مدت یک ساعت در حرارت ۱۲۱ درجه سانتی گراد و فشار ۲۵ پوند استریل می کنند پس از استریل عمل تلقیح با دقت کامل و در شرایط استریل انجام می شود و در دمای ۲۵ درجه سانتی گراد پس از ۱۰ تا ۱۲ روز مسیلیوم در تمامی توده بذر نفوذ کرده بذر برای استفاده برروی بستر آماده است.
طراحی یک سالن پرورش قارچ صدفی

کشت و پرورش قارچ های خوراکی تفریحی سحرآمیز، یک نوع کار جنبی و یا یک کار تجارتی فوق العاده سودآور است. فضای مورد نیاز برای کشت قارچهای صدفی می تواند یک اطاق، یک پارکینگ و یا حتی آلونک ساده باشد.
همچنین گلخانه ها و یا هر مکان دیگری که دارای سقف باشد و به طریقی بتوان در آنجا تهویه مناسب را برقرار نمود جهت کشت قارچ صدفی قابل استفاده است.
این طرح به دو صورت قابل اجرا است :

۱ ) اجرای طرح به صورت انفرادی و اشتغال خانگی
۲ ) اجرای طرح به صورت احداث سالن پرورش و تولید قارچ به صورت متمرکز در روستا
الف ) راه اندازی یک کارگاه تولید قارچ صدفی به صورت اشتغال خانگی ؛
۱ ) طراحی سالن :

در یک اتاق ۴×۳ از قفسه های ۴۰×۱۲۰ سانتیمتر استفاده می کنیم. بدین طریق که راهروها جهت سرکشی و تهویه درنظر گرفته می شود. در سطح سالن ۱۰ قفسه با ابعاد فوق و ارتفاع ۲ متر تعبیه می شود. فاصله هر قفسه تا قفسه فوقانی ۴۰ سانتی متر، ۵ قفسه بهصورت عمودی وجود خواهد داشت. بنابراین در کل سالن (۵۰ = ۵ × ۱۰) ۵۰ عدد قفسه که روی هر کدام ۴ بسته جای می گیرد. و در این صورت در کل سالن، ۲۰۰ بستر پرورش قارچ وجود خواهد داشت. میزان ۵۰ کیلوگرم بذر برای ۲۰۰ کیلو کاه و کلش لازم است.

مزایای خاک پوششی قارچ دکمه ای چیست؟

خاک پوششی قارچ دکمه ای یکی از اساسی ترین و مهم ترین، اجزای مورد نیاز برای پرورش قارچ دکمه ای است؛ زیرا اسپان قارچ، پس از رشد در میسیلیوم، ادامه رشد خود را در خاک انجام می دهد و خاک علاوه بر اینکه تکیه گاه قارچ برای ادامه رشد است، نقش تامین کننده موادغذایی برای قارچ را نیز دارد. در این مقاله به مزایای خاک پوششی قارچ دکمه ای و اهمیت آن برای قارچ می پردازیم.

تعریف خاک پوششی قارچ دکمه ای

بستر غذایی قارچ دکمه ای از دو لایه عمودی تشکیل شده اسـت، لایه اول کمپوست و لایـه دوم و فوقانی خـاک پوششـی می باشد خاک پوششی یکی از مهم ترین فرآیندهای پرورش قارچ یعنی تکمیل فاز زایشی می باشد زیرا رشد زایشی و میوه دهی قارچ دکمه ای در خاک پوششی انجام می شود. یکی از شرایط لازم جهت شکل گیری اندام باردهی قارچ، وجود نوعی باکتری خاص است به نام (Pseudonionas) سودوموناس در خاک پوششی قارچ دکمه ای است.

اهمیت خاک پوششی قارچ دکمه ای

وقتی پرورش دهندگان قارچ از مشکلاتشان سخن می گویند موضوعات مورد بحث معمولاً کمپوست، بذر یا دمای محیط است. برای مثال قارچ ها به خوبی رشد نمی کنند یا در برداشت دوم قارچ ها بسیار کوچک شده و یا علائمی از تغییر رنگ در آنها دیده می شود. در بیشتر موارد به بذر و کمپوست توجه بیشتری شده و از خاک پوششی غفلت می شود. از آنجا که خاک پوششی در بالا بردن تولید در واحد سطح و کیفیت نقش مهمی دارد، غفلت از آن هدر دادن فرصت است. در بسیاری از موارد اگر خاک پوششی به خوبی انتخاب شود، کمپوست بسیار حاصلخیزتر می شود. نوع خاک پوششی نیز در اندازه قارچ ها تاثیر گذار است و تاثیر عمده ای در رشد و قیمت تمام شده دارد. کیفیت و ترکیب مناسب و درست خاک پوششی در سلامت و کیفیت قارچ و همچنین اقتصاد و تجارت پرورش قارچ بسیار مهم و حیاتی است.

همه از عملکرد کمپوست، تهیه رطوبت و مواد مغذی برای قارچ ها و تقویت آن ها اطلاع دارند. خاک پوششی نباید هیچ ماده مغذی داشته باشد. همه مواد مغذی باید از کمپوست تامین شوند. خاک پوششی حفظ و نگهداری رطوبت و گازهای کمپوست را که مورد نیاز قارچ هاست بیمه و رطوبت مورد نیاز را طی تبخیر تامین می کند و باعث می شود تا دمای کمپوست بهتر تعدیل شود. همچنین خاک پوششی مانند بافر برای رشد قارچ ها عمل می کند. این بافر باید ظرفیت زیادی حدود دو لیتر آب مورد نیاز برای تهیه یک کیلوگرم قارچ را داشته باشد که یک لیتر آن جذب شده و یک لیتر دیگر برای تبخیر لازم است. برای تولید ۱۴ کیلوگرم قارچ، در متر مربع به اندازه ۲۵-۲۸ لیتر آب جهت رشد مورد نیاز است. در برداشت اول، بخش عمده ای از سطح بستر، کمپوست و خاک پوششی است. برداشت های دوم و سوم را عموماً از کمپوست می گیرند تا خاک پوششی. در این برداشت ها، برای آب رسانی، خاک پوششی مرطوب مورد نیاز است. بنابراین حفظ و نگهداری رطوبت توسط خاک پوششی ضروری است.

خاک پوششی لایه محافظی برای کمپوست تشکیل می دهد و به کمپوست کمک می کند تا رطوبتش را حفظ و از آن در مقابل بیماری ها محافظت کند. این نشان می دهد که خاک پوششی واقعی باید تمیز و عاری از بیماری باشد. اگر خاک پوششی توسط تهیه کنندگان قابل اطمینان تامین شود، در این زمینه مشکلی پیش نمی آید اما این به آن معنی نیست که خاک پوششی هنگام استفاده همیشه عاری از بیماری باشد.

اگر خاک پوششی به مدت طولانی در مزرعه یا محیطی بیمار تهیه شود، می تواند بذرها را به صورت گسترده ای آلوده کند و پس از مدتی نتایج مصیبت باری در بر داشته باشد.

تاثیر خاک پوششی بر قارچ ها

همانطور که گفته شد، نوع خاک پوششی تاثیر زیادی در وزن، اندازه و چگونگی گسترش قارچ در بستر دارد. می توان به سادگی گفت هرچه ساختار خاک پوششی سنگین تر باشد، قارچ های سنگین تری خواهیم داشت.

در خاک پوششی سنگین از تعداد قارچ ها کاسته می شود. وقتی رشد میسیلیوم در خاک پوششی سنگین کم شود، رشد آن ضخیم تر و بزرگ تر می شود. در این نوع خاک پوششی، رشد به گونه ای است که خاک به طور کامل با میسلیوم کلونیزه نمی شود بنابراین با سرعت کمتری خشک می شود. از آنجایی که میزان میسیلیوم کمتر است، ته سنجاق های کوچک (اندام های زایشی) کمتری شکل می گیرد. وقتی میسیلیوم در بستری با ساختار پوششی نامناسب موجود باشد، اندام های زایشی به میزان کافی رشد نمی کنند.

برای انتخاب خاک پوششی باید موارد زیر مورد توجه قرار گیرد:

• قارچ را چه اندازه ای می توانم برداشت کنم؟
• در هر مترمربع چه مقدار قارچ می توانم برداشت کنم؟
• در برداشت اول، خاک پوششی چه میزان باید پخش شود؟
• آیا دستگاه تنظیم دما و رطوبت سالن، به درستی عمل می کند تا تبخیر مداوم انجام شود؟
• چه نوع خاک پوششی با شرایط سالن و ماشین آلات آن متناسب است؟

یک عامل مهم در خاک پوششی، یکنواختی ساختار و منبع ثابت آن است. خاک پوششی ناهمگن، کاملآً غیرقابل قبول است. در سال های اخیر، ساختار خاک پوششی به طور چشمگیری اهمیت یافته است. برای قارچ هایی با کیفیت خوب، تبخیر مداوم و یکنواخت ضروری است و این تنها در صورتی امکان پذیر است که خاک پوششی به اندازه کافی الیاف بلند داشته باشد. این الیاف خلل و فرج خاک پوششی را حتی بعد از آبیاری سنگین حفظ می کنند. آب دهی زیاد برای افزایش عملکرد ضروری است.

متاسفانه ناهمگنی ساختار خاک پوششی نقطه ضعف بیشتر انواع خاک های تولید شده در ایران است. برای ساخت خاک پوششی از کود گیاهی (هوموس) سیاه سبک، کود گیاهی (هوموس) روشن و یا هوموس سطحی زمین نباید استفاده کرد.

الیاف آسیب دیده نمی توانند اب زیادی جذب کنند و به سرعت خشک می شوند. نتیجه آن که خاک پوششی به سرعت آب را جذب می کند، اما به همان سرعت آب را از دست می دهد. ساختار خاک پوششی خیلی نرم نیز مناسب نیست. خاک پوششی با ساختار خیلی نرم، سطحی بسیار صاف بدون هیچ فاصله و شکافی می سازد. این به آن معنی است که رشد و گسترش مناسب روی خاک پوششی نرم و صاف مشکل تر است و در نتیجه، کیفیت قارچ ها و تعداد دفعات برداشت کاهش و هزینه برداشت افزایش خواهد یافت. این حالت معمولاً در سومین دوره برداشت رخ می دهد.

خاک پوششی و آبیاری

در زمان خاکدهی، پرورش دهندگان قارچ باید تصمیم بگیرند که چه نوع خاک پوششی برای پرورش مناسب و بهترین انتخاب است و در حال حاضر چه قارچی از نظر کیفیت و اندازه مورد تقاضای بازار است. اگر قارچ های بزرگ (۵۰-۶۰ میلی متر) مدنظر باشند، خاک پوششی سنگین تر بهترین گزینه است. اگر تقاضای بازار قارچ های کوچک تر (۳۰-۴۰ میلی متر) باشد، پرورش دهندگان قارچ می توانند از خاک پوششی کمی نرم تر استفاده کنند. به خاطر داشته باشید که اگر این کار به صورت مکانیکی انجام شود، ساختار آن در طی پوشش نرم تر خواهد شد، پوشش دستی خاک برای ساختار آن بهتر است، اما این روش برای خاک پوششی سنگین مشکل است.

درست بعد از پوشش پرورش دهندگان می توانند خاک پوششی را به صورت اسپری، آبیاری کنند تا رطوبت آن به سطح مناسب برسد. منتظر نمانید تا میسیلیوم کمپوست به داخل خاک پوششی نفوذ کند، در غیر اینصورت این خطر وجود دارد که یک لایه نازک از میسیلیوم خاکستری، در لایه های پایینی خاک پوششی شکل بگیرد که می تواند بعداً مشکل ساز شود. می توانید در روز اول (روز پوشش) آبیاری به صورت اسپری را تا زمانی که به کمپوست برسد، به تاخیر بیاندازد. معمولآً بهتر است اسپری را تا اندازه ای که کمپوست خشک بماند ادامه دهید تا جریان آب به داخل کمپوست نفوذ کند. اگرچه این امر تنها با کمپوست فاز سه ممکن است که رطوبت آن بیشتر از ۶۵% نیست. عمل لقاح در بلوک های اتاق های رشد معمولاً در رطوبت ۶۵-۶۷ درصد اتفاق می افتد. این بدین معنی است که آبرسانی مازاد به کمپوست از طریق خاک پوششی ضرورتی ندارد. اگر کمپوست به طور متوسط تلقیح شود، آن وقت باید احتیاط کرد. این نوع کمپوست می تواند آب را جذب کند و این امر نباید اتفاق بیفتد. در روز دوم با احتیاط بیشتری آبیاری انجام می شود و بعد از آن میسیلیوم شانس بهبودی دارد. از روز سوم می توانید آبیاری به صورت اسپری را دوباره شروع کنید، اما مقدار آن را کاهش دهید تا میزان میسیلیوم هدر رفته کاهش یابد. بدین معنی که خاک پوششی از ابتدا رطوبت مناسب دارد. در روزهای آخر، آبیاری تنها به میزانی لازم است تا رطوبتی که از طریق تبخیر از دست رفته را جایگزین کند.

در هنگام آبیاری مراقب باشید که آبیاری را با فشار مناسب انجام دهید. فشار بیش از حد ذرات نرمم گیاهی (هوموس) خاک پوششی را به بیرون می ریزد و یک لایه سله بسته و رسوبی در قسمت بالای خاک پوششی ایجاد می کند. بعدها این باعث ایجاد مشکلاتی در ته سنجاق گرد (پین هدینگ) و رشد قارچ می شود.

نتیجه گیری

افزایش رقابت و قیمت پایین قارچ ها باعث می شود کیفیت خاک پوششی کمتر در نظر گرفته شود و این عاملی بازدارنده برای رسیدن به محصول خوب است. یکی از بحث هایی که اغلب شنیده می شود این است که در ایران خاک پوششی بسیار گران است اما این را به یاد داشته باشید که خاک پوششی خوب، محصول با کیفیت بهتر و برداشت بیشتری می دهد، پس منطقی است که خاک پوششی خوب کمی گران تر باشد. برای بسیاری از پرورش دهندگان قارچ زمان آن است که این جنبه از کارشان را به صورت جدی بازنگری کنند. در غیر اینصورت بسیاری از مزارع پرورش قارچ، شانس اصلاح و افزایش سود را از دست می دهند.

راهکارهای پیشگیری در کشت و پرورش قارچ

راهکارهای پیشگیری در کشت و پرورش قارچ

سالنی که دچار بیماری مایکوگون یا ورتسیلیوم شده رو باید به دقت و کامل پاکسازی و ضد عفونی کرد تا در کشت بعدی دچار مشکل نشوید.
درسالنهای سنتی که امکان کوک اوت وجود ندارد قبل از تخلیه سالن باید روی بسترها فرمالین پاشی شده و بعد از ۴۸ ساعت اقدام به تخلیه سالن نمود. بعد از تخلیه و شستشوی دقیق سالن، کف و دیوارها و قفسه ها و حتی سقف سالن را با محلول پرسیدین شستشو دهید. کانالهای هوا و پوشالهای کولر را تعویض کنید. در مرحله بعد سالن را با آب آهک زنده شستشو دهید. در مرحله آخر با رساندن دمای سالن به بالای ۲۵ درجه و توسط فرمالین و فرمالکس ضدعفونی کامل انجام میشود میتوانید یک لیتر فرمالین داخل منبع مهپاش ریخته و آن را روشن کنید.(بعد از فرمالین زنی باید منافذ سالن به مدت ۴۸ ساعت بسته و بعد از آن تهویه انجام شود). درصورت امکان سالن به مدت حداقل یک هفته بصورت خشک خالی باشد. اطراف سالن کشت را هم سمپاشی و آهک پاشی کنید. کارت های زرد و چسب حشره قبلی را خارج و کارت زرد جدید جایگزین کنید. داخل کولر و یا دستگاه هواساز هم با پرسیدین شستشو داده شود. کلیه ابزار شستشو و ضدعفونی شود. با رعایت تمام این موارد اطمینان بیشتری در پاک شدن سالن آلوده حاصل میشود. اما به منظور پیشگیری کامل در کشت بعدی در روز رافل بسترها را با محلول ۱۵۰گرم اسپورگون در ۱۰۰ لیتر آبیاری کنید. هنگام سمپاشی دقت کنید که بسترها از هر دو طرف طبقات آبیاری و سمپاشی شوند.
توجه:سموم کشاورزی و سم اسپورگون از سموم خطرناک برای بدن انسان می باشد و حتی پس از گذرندان دوره کارنس هم ممکن است اثرات آن در قارچ باقی بماند لذا فقط در صورت لزوم و فقط در یک دوره بعد از کشت در سالن آلوده از آن استفاده کنید. به هیچ وجه در روز شوکدهی یا بین فلاش و یا در زمانی که قارچ در روی بستر وجود دارد از سم استفاده نکنید

اثرات درمانی قارچ "گانودرما"

مشهد- ایرنا- رییس سازمان نظام پزشکی مشهد گفت: تبلیغات رایج و وسیع پیرامون اثرات درمانی قارچ "گانودرما" کذب و اغواگرانه است.

دکتر علی بیرجندی نژاد روز سه‌شنبه به خبرنگار ایرنا گفت: بر اساس اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تجویز دارویی و درمانی "گانودرما" مورد تایید نیست و مصرف این قارچ به صورت قهوه در دنیا کاربرد دارد و در چارچوب خواص قهوه اعتراضی بر آن نیست.
وی افزود: تبلیغات بسیار در زمینه اثرات درمانی قارچ گانودرما در فضای مجازی صورت گرفته است در حالی که فروش آن فقط به عنوان یک نوع قهوه مطرح است و فواید دارویی و درمانی آن اثبات نشده است.
وی اظهار داشت: بر اساس مطالعات انجام شده و نظر پزشکان در رشته‌های تخصصی مختلف، قارچ گانودرما در درمان سرطان، دیابت نوع ۲، کاهش کلسترول خون و فشار خون و کنترل بیماری‌های پوست و مو تاثیری ندارد و ادعای اثرات درمانی برای آن در زمره تبلیغات تجاری است.
قارچ "گانودرما" با نام لاتین reishi یا ganoderma از هزاران سال پیش در طب سنتی آسیای شرقی استفاده می‌شد. این قارچ در چین نمادی از سلامتی و طول عمر به همراه شادی و اقبال در زندگی بود و ۲ هزار سال در کشورهای مختلف شرقی به خواص درمانی آن اعتقاد داشتند.
این قارچ بو و طعم دلپذیری ندارد و خام آن قابل خوردن نیست. در کشورهای مختلف نظیر چین، ژاپن و کره این قارچ به صورت ترکیب با خوردنی‌ها یا دمنوش های مختلف به خصوص به صورت پودر شده مصرف می‌شود.
این روزها ادعاهایی درباره قارچ "گانودرما" مبنی بر اینکه به دلیل داشتن مقادیر بسیار مواد مغذی موجب افزایش گردش خون و تقویت سیستم دفاعی بدن شده و بسیاری از امراض را درمان می‌کند مطرح شده اما هنوز علم پزشکی و داروسازی آن را تأیید نکرده است.

روش های کشت قارچ

روش های کشت قارچ

روش‌های مختلفی جهت کشت مطلوب در پرورش قارچ دکمه‌ای وجود دارد ازجمله کشت جعبه‌ای، کیسه‌ای و قفسه‌ای را می‌توان نام برد. هرکدام از این روش‌ها، معایب و محاسن خاص خود را دارد ولی به‌طور کلی باید از لحاظ اقتصادی مقرون به‌صرفه باشد، هوا به‌خوبی در آن جریان داشته باشد و شرایط تخمیر در آن صورت نگیرد.

در این مقاله معایب و محاسن هر روش ذکرشده و با توجه به آن‌ها می‌توان به انتخاب یک روش پرورش قارچ دکمه‌ای متناسب با امکانات و هزینه‌های موجود رسید.

سیستم کیسه‌ای

کیسه‌هایی که برای پرورش قارچ دکمه­ ای استفاده می‌شوند، معمولاً از جنس پلی‌اتیلن هستند و معمولاً دارای سوراخ‌هایی هستند و اگر سوراخ نداشتند باید اطراف کیسه‌ها را سوراخ کرد و مانع از تخمیر بی‌هوازی شد.

دقت شود در این سیستم به‌هیچ‌عنوان ته‌کیسه‌ها سوراخ نشوند، زیرا آب انتهای کیسه‌ها به طبقات زیری چکیده می‌شود. اگر کیسه‌ای تهویه کافی نداشته باشد بوی ترشی مشخصی از آن کیسه استشمام می‌شود. قطر دهانه کیسه‌ها حدود ۳۵ سانتی‌متر و ارتفاع آن هم ۳۵-۴۰ سانتی‌متر می‌باشد. در هر کیسه معمولاً میزان ۱۲ کیلوگرم کمپوست قرار می‌گیرد.

میزان کمپوست درون کیسه‌ها اهمیت چندانی ندارد نکته‌ی مهم کنترل درجه حرارت در همه‌ی قسمت‌های درون کیسه و حتی مرکز آن می‌باشد بنابراین برای تنظیم دما در همه‌ی قسمت‌های کمپوست، اگر قطر کیسه کم باشد می‌توان ارتفاع کمپوست بیشتری در آن قرار داد و اگر قطر کیسه بیشتر بود ارتفاع کمپوست درون کیسه را کمتر می‌گیرند.

سیستم کیسه‌ای هزینه کمتری نسبت به سیستم‌های جعبه‌ای و قفسه‌ای دارد و برای واحدهای کوچک‌تر و واحدهایی که امکان ضدعفونی با بخار برای سالن‌هایشان وجود ندارد، این سیستم مناسب می‌باشد. امکان کنترل آفات و بیماری‌ها در این روش وجود دارد به نحوی که با تشخیص سریع کیسه‌های آلوده، درب کیسه‌ها را بسته و به‌راحتی از سالن دور می‌شود. این روش تقریباً منسوخ شده و دیگر استفاده نمی­ شود.

سیستم جعبه‌ای

از جعبه‌های چوبی یا پلاستیکی برای کشت قارچ استفاده می‌شود. جهت جلوگیری از سرایت آلودگی از چوب جعبه‌ها به کمپوست، کف جعبه‌ها را یک لایه پلاستیک پهن می‌کنند. در این سیستم اگر از جعبه‌های پلاستیکی میوه که دارای منافذ زیادی جهت تهویه مناسب می‌باشد، موفقیت بیشتر خواهد بود. فقط مشکل تمیز کردن جعبه‌های استفاده شده وجود دارد. در روش سیستم جعبه‌ای می‌توان از اتاق‌های مجزایی برای رشد میسیلیوم در بستر و خاک و میوه­ دهی استفاده کرد.

سیستم قفسه‌ای

قفسه­ ها از جنس آلومینیوم ساخته می­شوند ولی به دلیل گرانی از لوله‌های گالوانیزه استفاده می­ شود. ساخت قفسه‌های استیل پرهزینه است ولی بادوام و اصولی می‌باشد. سیم­ کشی جهت نگهداری کمپوست باسیم‌های گالوانیزه ۲/۵ انجام می­ گیرد.

ابعاد قفسه‌ها ۶۵ × ۱۴۰ سانتی‌متر یا ۶۵ × ۱۶۰ در نظر می­ گیرند که طرز قرارگیری یک بلوک کمپوست با ابعاد ۴۰×۶۰ بسته به ابعاد قفسه­ ها متفاوت خواهد شد. تعداد طبقه­ ها بسته به سالن از ۱ تا ۶ متغیر است.

معمولاً فاصله دو طبقه از همدیگر ۸۰-۷۰ سانتی­ متر (جهت تهویه مطلوب این فاصله مناسب است)، فاصله آخرین طبقه از سقف اگر سقف عایق بود ۷۰-۸۰ سانتی­ متر و اگر عایق نبود تا یک متر و فاصله طبقه اول تا زمین ۱۵-۲۰ سانتی­ متر جهت گردش هوا و شستشوی راحت­تر در نظر می ­گیرند. به‌طورکلی فاصله قفسه‌ها تا دیوار ۹۰-۸۰ سانتی ­متر و فاصله راهرو بین قفسه‌ها ۱۵۰-۱۲۰ سانتی‌متر در نظر می­ گیرند.

عرض قفسه‌ بندی حدود ۱۵۰ سانتی‌متر تا از هر دو طرف دسترسی به سطح بستر وجود داشته باشد. در ابتدای این سالن‌ها درب ورودی و در انتهای آن درب خروجی جهت تخلیه سالن وجود دارد.

در اطراف قفسه‌ها باید فضای کافی برای افراد برداشت کننده و تبادل مناسب هوا وجود داشته باشد. در برخی از کشورها برای جلوگیری از افزایش کار کارگران، قوانینی در مورد عرض قفسه‌ها و فاصله بین آن‌ها وجود دارد تا کارگران در هنگام برداشت با مشکل روبرو نشوند.

درواقع قارچ چین‌ها باید قارچ‌ها را در دید خود داشته باشند و برای جابجا نمودن آن‌ها نیازی به تکان دادن و فشردن قارچ‌ها و یا سکو نباشد. همچنین در مورد نژادهای متداول قارچ، وجود ارتفاع بیشتر بین قفسه‌ها بهتر است زیر تهویه هوا به‌خوبی انجام می‌گیرد و کنترل شرایط محیطی نیز بهتر صورت می‌گیرد.

در سیستم قفسه‌ بندی به دلیل وسیع بودن قفسه‌ها، با بروز یک آلودگی کوچک در قسمتی از سالن، سریعاً به همه‌ی قسمت‌های سالن گسترش می‌یابد. سیستم قفسه‌ای، روشی آسان و کم‌هزینه در پرورش قارچ دکمه‌ای است. در این روش برداشت قارچ‌ها از سطح قفسه‌ها راحت‌تر و سریع‌تر انجام می‌گیرد.