میزان بذر (اسپاون) در بستر قارچ دکمه ای

یکی از واحدهای تولید کمپوست، چندی پیش ۱۲۰۰ کیلو بذر سفارش داد. از قضا ۹۵۰ کیلو بیشتر نداشتم. وقتی مطلع شدم، این مقدار بذر را برای ۸۰ تن کمپوست می خواهد، تعجب کردم. برای ۸۰ تن کمپوست در تابستان، ۲۵۰ کیلو بذر کفایت می کند. چرا ۵ برابر؟ با تاکید بنده و اطمینانی که به ایشان دادم، بر خلاف میل بنده، نهایتا راضی شدند که ۸۰۰ کیلو از این بذر را برای ۸۰ تن کمپوست استفاده کنند. یعنی ۱% و در واقع سه برابر مقدار استاندارد!! با این مقدار بذر هم بعد از ۱۴ روز کمپوستهایش آماده خاکدهی شده بود و الان هم احتمالا فلش ۱ را برداشت می کنند. خوب در اینجا با استفاده از ۸۰۰ کیلو به جای ۱۲۰۰ کیلو به همان هدف خود رسیدند و از طرفی هم به قول اون طرف آبی ها، ۱۳۰۰۰۰۰ تومان پس انداز کردند. اگر نظر بنده را اعمال می کردند حدود ۳۰۰۰۰۰۰ تومان پس انداز می کردند. که نکردند!! این سری ۶۰۰ کیلو بذر بیشتر تحویلشان ندادم تا بالاجبار کمتر بذر بزنند. امروز هم یکی از واحدهای تولید کمپوست و قارچ برای ۲۰ تن کمپوست ۳۰۰ کیلو بذر می خواست!! خودشان ۱۲۰ کیلو داشتند و دنبال خرید ۲۰۰ کیلوی دیگر بودند!. به ایشان تضمین دادم که همان ۱۲۰ کیلو زیادی هم هست، دنبال بذر بیشتر نباشد و هزینه اضافی نکند.

دوستان کمپوست ساز، قبلا هم عرض کرده ام که آزمایشات تجربی نشان داده است که بهترین میزان بذر در قارچ دکمه ای سفید، در تابستان به ازای هر تن کمپوست ۳ کیلو گرم و در زمستان ۵ کیلو گرم می باشد. من اصلا نمی دانم چرا در کشور ما به ازای هر تن کمپوست ۱۰ کیلو گرم بذر و یا حتی ۱۵ کیلو گرم استفاده می کنند؟ بر اساس کدامین آزمایشات و منابع علمی معتبر؟ استفاده از بذر اضافی چه توجیهی دارد؟ وقتی که آزمایشات میدانی نشان داده است بیشترین مقدار عملکرد قارچ در سالن ایده آل در تابستان با ۳ کیلو گرم به ازای هر تن کمپوست حاصل می شود، سه تا پنج برابر مقدار توصیه شده برای چیست؟. عزیزان من میزان بذر بیشتر در کمپوست، تنفس بیشتر میسلیوم را به دنبال خواهد داشت و پیامد ان تولید گرمای بیشتر در کمپوست خواهد بود. کدامیک از سالن داران در تابستان با مشکل سرد کردن کمپوست دست و پنجه نرم نمی کنند؟ همین امروز کمپوستی که به یکی از سالن‌داران مشهد تحویل داده شده بود، دمایش بیشتر از ۴۰ درجه شده بود! به احتمال قوی یکی از دلایلش استفاده از بذر بیش از حد بوده است. بذر زیادی در کمپوست در سالن هم مشکلاتی به دنبال خواهد داشت. مدام در گروه ها می بینم که می فرمایند در حالی که دمای سالن را به ۲۲ رسانده اند ولی دمای کمپوست از ۲۷ درجه پایین تر نمی آید. آیا یکی از دلایلش میزان بذر بیشتر از اندازه نیست؟ عزیزان من میزان بذر در قارچ دکمه ای در تابستان ۳/.% و در زمستان ۵/.%. کفایت می کند. این مقدار از نظر علمی و تجربی ثابت شده است و از این نظر فرقی بین کمپوست و بذر خارجی و ایرانی وجود ندارد.

میزان بذر بیشتر یعنی تولید گرمای بیشتر در کمپوست و افزایش دمای آن به بیش از ۲۴ درجه سانتی گراد که پیامد آن تحمیل هزینه سرد کردن سالن (اگر میسر شود) و کاهش پتانسیل عملکرد قارچ می باشد. یادمان باشد بهترین دما برای رشد میسلیوم در کمپوست ۲۳ درجه سانتیگراد است نه ۲۷ درجه. اگر اسپاون ران در ۲۳ درجه انجام شود، هم رشد میسلیوم سریعتر خواهد بود و هم عملکرد بیشتری حاصل خواهد شد و هم قارچهای رقیب و بیماریها کمتر مشکل ساز خواهند شد.

یادآوری کنم که در قارچ صدفی میزان بذر ۵% یعنی ده برابر میزان بذر برای دکمه ای، توصیه می شود.

کمپوست

قارچها قادر به تولید مواد مورد نیاز خود از آب و دی اکسید کربن نیستند و از مواد آلی تغذیه می کنند . منبع غذایی مورد استفاده قارچ دکمه ای کمپوست نامیده می شود و پروسه ی تولید آن را کمپوستینگ می گویند .

کمپوست محتوای مواد غذایی گوناگون مثل : کربو هیدراتها ، پروتئین و آب است .

تعریف کمپوست به زبان نویسنده : بقایای مواد آلی حاصل از مواد کشاورزی ، شهری و باغبانی تحت تأثیر میکروارگانیزمها در شرایط ویژه (دما – رطوبت – اکسیژن) تبدیل به یک ماده هوموس به نام کمپوست می شود .

حال که اهمیت کمپوست در تولید و پرورش قارچ خوراکی مشخص گردید مختصری در مورد انواع کمپوست در تقسیم بندی های تولیدی و روش های متداول ساخت آن صحبت می کنیم .

انواع کمپوست های قارچ دکمه ای

۱ – کود طبیعی ( ضایعات اصطبل اسب و چهارپایان)

۲- کود مصنوعی ( منبع کربوهیدرات + منبع نیتروژن )

از آنجائیکه مزیتهای کود مصنوعی نسبت به طبیعی بالاتر بوده درنتیجه تولید آن در کشورهای مختلف در دستور کار قرار دارد به روش تولید کود مصنوعی می پردازیم .

مواد اولیه در تولید کمپوست مصنوعی شامل : افزودنی ها + منبع کربوهیدرات + منبع نیتروزن میباشد .

انتخاب یک ماده به عنوان منبع کربوهیدرات و نیتروژن به عواملی از قبیل فراوانی – قابل دسترس بودن و جنبه اقتصادی بستگی دارد که در مجموع می توان کلش گندم را به عنوان منبع کربوهیدرات و کود مرغی را به عنوان منبع نیتروژن معرفی نمود .

می باشد .Caso ₄و _۲H₂O با فرمول Cypsumمهمترین افزودنی سولفات کلسیم یا سنگ گچ یا

مهمترین و ساده ترین فرمول ساخت کمپوست فرمول زیر می باشد .

سنگ گچ + کود مرغی + کلش گندم

Whea Staw Chicken Manure Gypsum

هرچه تنوع استفاده از مواد بیشتر باشد فرمولاسیون پیچیده تر است .

لازم بذکر است جهت غنی سازی کمپوست از ترکیبات آلی مثل کنجاله ی سویا ، کنجاله ی پنبه دانه ، پودر خون وترکیبات غیر آلی مثل اوره و نیترات آمونیوم می توان استفاده کرد ، ولی این مواد اعم از آلی و غیر آلی جزئ مواد اصلی محسوب نمی شوند .

حال پس از شناخت کمپوست ومواد اولیه آن به طور مختصر به پروسه تولید کمپوست (COMPOSTING) می پردازیم .

پروسه ی تولید کمپوست مخصوص قارچ خوراکی :

در یک تقسیم بندی کلی این پروسه را به صورت زیر است:

فاز اول: الف) ترکیب مواد اولیه ب) تخمیر ابتدایی

فاز دوم: الف) پاستوریزاسیون ب)کاندیشینینگ

فازیک کمپوستینگ

روشهای مختلفی در تولید فاز ۱ وجود دارد که فقط به آن اشاره می گردد :

۱-Short composting

۲- Long composting

در هر روش ابتدا مواد اولیه توزین وبا فرمولاسیون مشخص با هم ترکیب وکاملأ خیس می گردد .

روشهای خیس کردن مواد نیز کاملأ در کمپوست سازی های مختلف بر اساس استعداد و توانمندی آن واحدها مختلف می باشد .

پس از خیس کردن مواد اولیه عملیات MIXING یا ترکیب مواد اولیه صورت می گیرد ، نوع و کیفیت این عمل بسیار مهم بوده و می توان از آن به عنوان فونداسیون تولید کمپوست نام برد .

اگر بتوان فاز ۱ کمپوست را در یک کلمه خلاصه نمود آن کلمه یکنواختی می باشد .

عملیات فاز یک در روش طولانی مدت (L0NG) حدوداً ۱۶ تا ۲۰ روز و در روش کوتاه مدت (SHORT ) 10 تا ۱۳ روز طول می کشد و بعد از آن وارد پرسه ی فاز دو کمپوستینگ می شویم .

فاز دو کمپوستینگ

در فاز ۲ بر خلاف فاز۱ که روشها ومتد مختلف و طول دوره ی مختلفی دارد . با پر شدن تونلهای فاز ۲ آغاز و لزومأ ۶ روز به طول می انجامد .

این عملیات که با پاستوریزاسیون آغاز وبا کاند شینگ خاتمه می یابد ، به صورت شبانه روزی تحت کنترل بوده و نیاز به تونلهای استاندارد با سیستم کنترلینگ استاندارد دارد .

ورود کمپوست در تونلهای فاز دو با گاز آمونیاک بالا و خروج آن از تونلها که همراه با ترکیب با SPAWN می باشد فاقد گاز آمونیاک و به اصطلاح شیرین می باشد .

مقدار مصرف SPAWN در شرکت ملارد ۱۳ تا ۱۵ لیتر به ازای یک تن کمپوست فاز دو است .

فیزیک کمپوست در انتهای فاز یک

۱- رنگ خرمایی تیره

۲- بوی آمونیاک شدید

۳- الیاف فاقد چسبندگی

۴- آب با فشار از لای انگشتان می چکد

شیمی کمپوست در انتهای فاز یک

۱- نیتروژن ۲- ۷/۱

۲ – رطوبت ۷۲%- ۷۲%

۳- PH ۸-۸٫۵

۴- NH4⁺آمونیوم ۳% تا ۵% در ماده ی خشک

شرایط لازم برای کمپوست ران یا ریسه دوانی استاندارد در سالنهای پرورش قارچ خوراکی :

۱- انتقال صحیح کمپوست از واحدهای تولیدی به سالنهای پرورش قارچ

۲- رفتار مناسب با کمپوست در دو هفته کمپوست ران

حمل و نقل صحیح مستلزم رعایت شرایط ذیل می باشد :

۱- دمای بلوکها در زمستان ۲۵- ۲۳ درجه سانتیگراد

دمای بلوکها در تابستان ۲- ۱۸ درجه سانتیگراد

۲- از تابش مستقیم نور خورشید به روی بلوکها جلوگیری شود .

۳- در حد امکان تهویه ی مناسب بین بلوکها رعایت واز ماشین مناسب جهت حمل استفاده گردد .

۴- کمپوست در معرض جریان شدید باد وسرمای هوا قرار نگیرد .

۵- انتقال بلوکها از ماشین حمل به داخل سالنها در اسرع وقت صورت گیرد .

شرایط محیطی لازم برای رشد مناسب میسلیوم ( ریسه ) در کمپوست در هفته اول :

۱- دمای کمپوست در هفته ی اول ۲۵-۲۳

۲۳ > تأ خیر در رشد ریسه

۲۵ < عدم کنترل دما در هفته ی دوم

۲ – O2 حدود ۵%

۳- Co₂ ۵۰۰۰PPm

۴- رطوبت ۹۵%

شرایط محیطی لازم برای رشد مناسب میسلیوم ( ریسه ) در کمپوست در هفته دوم :

۱- دمای کمپوست در هفته دوم ۲۷- ۲۵

۲۵ > تأ خیر در رشد ریسه

۳۰- ۲۸ < افزایش رشد بیماری و توقف رشد ریسه

۲- ۱۰ تا ۱۵ % O₂

۳- ۱۲۰۰ – ۵۰۰۰ ppm Co₂

۴- رطوبت ۹۵ %

نکات کاربردی پرورش قارچ

مشکلات تشکیل پین :

اکثر سالن داران در فصل پاییز و زمستان با مشکلات رشد و توسعه پین در فلاش اول روبرو هستند برای رهایی از این مشکل باید تبخیر مناسب در سالنهای پرورش بوجود آورند و از استفاده خاک دنس چسبیده که تخلخل ناکافی دارد پرهیز نمایند. در صورت استفاده از خاک دنس و چسبنده باید درMix مواد Cac-ing با خاک پوششی نهایت دقت را داشته باشند چون ترکیب اصولی مواد Cac با خاک پوششی باعث اصلاح ساختار و ساختمان گشته و تبادل گازها را آسان می نماید و در نهایت باعث توسعه مناسب پین می گردد.

در مرحله توسعه پین رطوبت نسبی از اهمیت بسزایی برخوردار است که باید با کاهش آن به توسعه پین کمک کرد و اگر هوای ورودی به سالنها خیس و مرطوب باشد تفاوت رطوبت مطلق محیط بیرون و درون سالن حداقل ۲ گرم بوده و تهویه کافی برقرار باشد.

اشتباه دیگری که اغلب قارچ کاران انجام می دهند خاموش کردن یونیت های هواساز به دلیل سردی هوا می باشد که در این حالت رطوبت گیری و تبخیر انجام نخواهد گرفت.

نتیجه : مراقب توسعه پین ها باشید و اگر لازم است آنها را بشمارید برای این کار قطعه ای از بستر را انتخاب کنید.توسعه ناکافی پین ها در این قطعه علامت و هشداری برای اقدامات به موقع می باشد.

مقادیر CO₂ در زمستان :

با پایین آمدن درجه حرارت محیط در زمستان ، رطوبت محیط یا به عبارت بهتر رطوبت نسبی محیط کاهش می یابد بنابراین باید مراقب خشکی هوا و ضرر و زیان آن باشیم .

در ماههای زمستان اغلب با مشکلات غیر ضروری کیفیت روبرو هستیم که در نتیجه مصرف مقادیر بالای CO₂ پیش می آید قارچها برای رشد ، تبخیر و تعرق انجام می دهند و رطوبتی که قارچها تولید می کنند بایستی بوسیله دستگا ه های هواساز خارج شود. به هر حال در زمستان برای ادامه رشد ، رطوبت مورد نیاز می باشد اگر علیرغم رطوبتی که توسط قارچها ایجاد می شود رطوبت اضافی مورد نیاز باشد نشانه این است که در هوای سرد یا خشکی که بوسیله دستگاه های هواساز وارد می شود میزان CO₂ کم می باشد.

یک قانون علمی می گوید: به جای تأمین رطوبت اضافی به مدت طولانی میزان CO₂ را افزایش دهید. افزایش میزان CO₂ ، نیاز به گرمای اضافی را کاهش داده و نیاز به انرژی را در حد قابل توجهی ذخیره می نماید .

اگر از این روش برای رسیدن به درجه حرارتهای صحیح و رطوبت مناسب استفاده شود مطمئنا افزودن CO₂ تا ۲۰۰۰ PPM یا بیشتر در زمان رشد و وزن گیری قارچها مشکلی ایجاد نمی کند.

اما به یاد داشته باشیم که میزان اکسیژن (O₂) علاوه بر مقادیر CO₂ به میزان رطوبت هم ارتباط دارد.

به جای هوای مرطوب می توان از هوای خشک با میزان CO₂ بالا استفاده کرد میزان CO₂ را می توانیم تا ۳۲۶ PPM در هر گرم هوای خشک بدون اینکه روی میزان اکسیژن تأثیر بگذارد افزایش دهیم .

چگونگی مدیریت آبیاری محصول قارچ : (Paul j.Wuest) How to Manage the Watering of a Mushroom Crop

کیفیت قارچ و سرعت تولید به وسیله عمق خاک ، رطوبت و آبیاری تغییر می کند، ظرفیت رطوبت اولیه خاک پوششی و همچنین چگونگی و زمان آبیاریها ، تعداد پین ها و اندازه و کیفیت قارچ را تغییر می دهند. آب و آبیاری فاکتورهایی هستند که کشت کارهای خوب و متوسط را از هم جدا می کند و ممکن است گیج کننده به نظر برسد اگر آبدهی روی هم رفته کاملا درک نشود یا انجام نشود ، قبل از رفتن به سراغ آبدهی تعداد جمله راجع به لایه های خاک پوششی جهت این منظور بیان می شود .

خاک پوششی: CASING

به طور نرمال عمق (اندازه گیری شده بعد از اولین آبدهی ) ۱-۱٫۲۵اینچ خاک پوششی جهت محصول قارچ کافی و مناسب است.

کشاورزان و مزارعی نیز هستند که عمق خاک پوششی انها ۱٫۷۵-۲ اینچ می باشد اما چنین عمقی در جاهای که “پیت ماس” به عنوان لایه میانی استفاده می شود وجود دارد. اشتباه اصلی با لایه خاک پوششی عمیق وجود ندارد اما با مدیریت خوب هیچ نیازی به استفاده زیاد از خاک نداریم ، خاک بیشتر یا عمیق تر فاصله بین خاکدهی و برداشت را طولانی می کند. در مورد خاکدهی می توان بیشتر صحبت کرد ولی همین راهنمایی کلی جهت بدست آوردن یک محصول رضایت بخش کافی است.

آبدهی : WATERING

آبدهی خاک پوششی یک هنر می باشد و در آن کشاورزان -۱ زمان آبدهی -۲ مقادیر مورد نیاز آب -۳ چگونگی به کارگیری آبدهی را باید بدانند. توضیحات پایین به عنوان فاکتورهای آبیاری (به جای جدول ) در نظر گرفته می شوند.

چگونگی آبیاری : HOW to APPLY water

قبل از بحث راجع به زمانهای آبیاری مهم است چگونگی به کارگیری آبدهی و عادت کاری شخص که آبدهی می کند را بدانیم . یک سرآبپاش که سر آن آبدهی می کند جهت آبیاری قارچ مورد نیاز است و مطلوب است که سرآبپاش یک آب نرم و پودری داخل یک قوس خیلی بلند برای آبدهی اولیه تولید می کند و عامل بالقوه آن جهت سیل کردن خاک به وسیله نیروی خاک حداقل باشد . یک سرآبپاش با ۷۵۰ – ۱۰۰۰ سوراخ در ۰٫۰۱ اینچ در قطر دایره کاملا مناسب برای این کار می باشد . اینکه چگونه یک شخص آبدهی را انجام میدهد به آموزش اولیه و سطح نظارت بستگی دارد. برخی کشت کارهای موفق تربیت و آموزش آبدهی پرسنل را با حرکت ثابت از چپ به راست و از راست به چپ ، شاید ۳ عبور و در ۴ فوت از بستر، آبیاری بستر از سطح . شخص یک الگوی حرکت انجام می دهد یک آهنگ ۱و۲ و۳را برای آبدهی دنبال کند . تجربه پیشنهاد می کند که استفاده از آهنگ در طی آبدهی یک تکنیک می باشد یک مدیر می تواند میزان آب داده شده را هدایت کند . بدین معنی که در طی شماره ۱ آب از راست به چپ هدایت شده و شروع در وسط بستر . بین شماره ۱و۲ سر آبپاش حرکت داده می شود از راست به چپ و کمی نزدیکتر به کنار بستر و بین ۲و۳ حرکت جارویی نهایی ایجاد می شود و حتی نزدیکتر به کناره بستر و ۳ در جهت عکس . هدایت آب از مرکز به کناره بستر بدین معنی که شخص آبیاری کننده و باید سرآبپاش را در داخل یا خارج برای اطمینان از اینکه کل منطقه هدف آبیاری می شود حرکت دهد.

پرورش دهندگان کند: Slow growers

اغلب پیش می آید که رشد خیلی آهسته می باشد به طوریکه اولین روز برداشت از فلاش ۱با ۲ روز تأخیر صورت می گیرد که باعث تأثیر روی فروش و سازماندهی کارخانه می گردد.

این تأخیر ممکن است عــلل مختـلفی داشته باشد، تـأخیر رشد یک معـیار از یک پروسه ای است کــه به آرامی پیش نمی رود . به طوریکه بالا بودن PH کمپوست که سپس روی خاک هم کمپوست به صورت سیاه ظاهر می شود که کمپوست غیر فعال هم می تواند مقصر باشد، اشتباهات پر مثل فشرده کردن خاک پوششی با الگوی بد و نامناسب آبیاری و یا صدمه به میسیلیوم هنگامیکه کمپوست فاز III پر می گردد و همچنین در طی رافلینگ. تأثیر مثبت می تواند در طی آخرین دوره آبدهی و قبل از کاهش دما (در هوادهی) معرفی می گردد. اگر رشد دچار تأخیر و اَفت شده شما هم سعی نکنید آبدهی را به تأخیر بیندازید، توجه کنید در طی ساکن شدن کمپوست آب کافی داده شود روش دیگر در سرد کردن دمای کمپوست به زیر ۲۰ درجه نیاید. کمپوست را بمدت طولانی فعال نگه داریم.

کمپوست فعال : Compost activity

پرورش دهندگان اغلب در مراحل معین کشت با کمپوست فعال مواجه می گردند که این می تواند تأثیر منفی روی تولید و کیفیت قارچ بگذارد به ویژه اگر برای مثال ، رطوبت خیلی زیادی از سطح خاک پوششی در حین هوادهی تبخیرشود.

کمپوستی که این نوع فعالیت (فعالیت بالا) را نشان می دهد اغلب از لحاظ ساختمانی خشک تر و زبرتر می باشد، روش هایی جهت کاهش فعالیت زیادی می تواند انجام بگیرد:

• از وزن پر خیلی بالا در سالنها و یا supplement (ماکزیمم ۹۰kg , Filling در هر متر مربع) جلوگیری کنید
• در طی پر یا Filling حداکثر ۵ lit آب به ازای هر متر مربع بدهید (اگرکمپوست زبر و خشک به نظر می رسد).
• کمپوست را کمتر فشرده کنید.
• مطمئن شوید که کمپوست در فاز III حداقل ۱۶ روزه باشد.
• بعد از پر، بدون توجه به دمای کمپوست ، کمپوست را سرد کرده و دمای آن را زیر ۲۴ C⁰ نگه دارید قبل ازاینکه Recovery یا ریشه دوانی میسیلیوم آغاز شود ، به طوریکه درجه حرارت کمپوست در زمانیکه blow down شروع می شود خیلی بالا نباشد. نباید اجازه دهیم درجه حرارت کمپوست از ۲۷ C⁰ تجاوز کند.

درجه حرارت کمپوست در طی recovery :

بالا آمدن ریسه (Recovery) روی بسترها بعد از رافلینگ یا بعد از به کارگیری آخرین آب اغلب نامنظم می باشد. برای تقویت ریسه Recovery اجازه دهیم تا دمای هوا با فن خاموش برای ۱۲ ساعت آخر تا ۲۳ C⁰ بالا برود. درجه حرارت کمپوست غالبا تا۲۸-۲۹ C⁰ بالا می رود. هوادهی یا (blow down) با این درجه حرارت بالای کمپوست بدین معنا می باشد که مقدار زیادی رطوبت از سطح خاک پوششی از دست برود و این از دست رفتن رطوبت به مدت طولانی قبل از اینکه دمای کمپوست به زیر ۲۳C⁰ برسد صورت می گیرد. خاک پوششی از ریسه های قارچ پر می گردد. تشکیل پین و رشد زیاد میسلیوم اغلب مشکل ساز بوده ودر طی فلاش II مشکلات کیفی به وجود می آید که در نتیجه خاک پوششی خشک و باعث رشد خیلی زیاد میسیلیوم می باشد مطمئن شوید زمانیکه خاک پوششی برای آخرین بار آبیاری می شود دمای کمپوست تا ۲۴-۲۵٫۵ C⁰ پایین آورده شده باشد و ماکزیمم درجه حرارت هوا را در دوره (Recovery ) روی ۲۱ C⁰ تنظیم نمائید. (اگر لازم است سیستم خنک کننده را فعال کنید).

درجه حرارت هوا: Air temperature

در ساعات اولیه هوادهی ، دمای کمپوست نادیده گرفته می شود و توجه کامل به دمای هوا اختصاص داده می شود . گستردگی بیشتر ، درجه حرارت آهسته تر خواهد افتاد .بعضی وقتها حتی از ۲۱ C⁰ به ۲۰/۵ C⁰ در۵ روز اول ، به دنبال یک افت تدریجی به ۱۹ C⁰ قبل از فلاش اول اتفاق می افتد. اگر تعداد زیادی پین ها توسعه یافته اند درجه حرارت را مجددا بالا ببرید . کنترل درجه حرارت رشد تا دو روز پیش از فلاش اول امکان پذیر است . بعد از این ، پین ها به حدی بزرگ هستند که تحت تأثیر قرار گیرند. در این مرحله ، درجه حرارت کمپوست می تواند کنترل شود ،

اما تنها قبل از اینکه درجه حرارت کمپوست مجددا شروع به بالا رفتن کند . قبل ازفلاش I ، درجه حرارت کمپوست ۲۱ C⁰ یا ۲۰/۵ C⁰ باشد قبل از اینکه شروع به بالا رفتن کند . دمای هــوا نیاز داریم کـه تا ۱۸ C⁰ یا حتی ۱۶ C⁰ پایین آورده شود.

رطوبت سالنهای رشد : Growing room humidity

در blow down (هوادهی) مقدار زیادی رطوبت از سالنهای پرورش خارج می شود. در ۵ روز اول و در طی پین زدن حفظ رطوبت بالای ۹۵% مهم می باشد که این امر می تواند با خیس کردن منظم و مرتب دیوارها و کف سالنها حاصل شود. همچنین مطمئن شوید که سرمای activated خیلی سریع نیست (درطی blow down) که دریچه هوا خیلی سریع باز نمی شود . چون همان طور که می دانیم هوای سرد وارد شده دارای رطوبت کمی می باشد. می توان خیس کردن کف ، دیوارها را بعد از ۵ روز متوقف کرد . اجازه دهید کف سالن به آرامی خشک شود. اطمینان کنید که RH به تدریج تا فلاش I به حدود ۸۹-۹۰% باشد.

کسری رطوبت: Moisture deficit

پاراگراف قبلی راجع به رطوبت نسبی صبحت می دهد . چون رطوبت نسبی با دما ارتباط دارد و حتی می توان گفت که (RH) رطوبت نسبی ، در دماهای بالا باعث تبخیر و تعرق بیشتر می شود . بنابراین ، افزایش رطوبت پین ها را نامطمئن خواهد کرد چون بین درجه حرارت محیط و کمپوست اختلاف کمی وجود دارد . نگهداری در یک رطوبت نسبی یکنواخت در این درجه حرارت بالا باعث می گردد هوا قادر به جذب رطوبت بیشتر میباشد و بنا براین تبخیر و تعرق افزایش می یابد. کسری رطوبت مکررا مقدار رطوبت هوا را که قادر به جذب و نگهداری آن در یک سطح باثبات است را محاسبه می کند . (با تنظیمات RH) حتی در یک درجه حرارت بالا ، این باعث تبخیر و تعرق باثباتی در طی تشکیل پین می گردد.

دی اکسید کربن : CO₂

اگر چه دی اکسید کــربن روی توسعه قارچ مؤثر می باشد ، اما یک عامل فرعی در مقایسه با RH و درجه حرارت می بـــاشد. افــزایش میــزان CO₂ بدون تغییر درجـــه حرارت و RH تأثیر زیــادی ندارد . در طی هوادهی یا CO_{2 ,}blow down بایستی از ppm 3000-5000 به ۱۲۰۰-۱۴۰۰ ppm قبل از فلاش I برسد . CO₂در روز اول مهم نیست، اما مهم است که کاهش داده شود.

تأمین رطوبت از کمپوست یا خاک پوششی : Moisture supply from compost / casing soil

جابجایی رطوبت از کمپوست و خاک پوششی جهت حمل مواد غذایی از کمپوست به خاک پوششی ضروری می باشد . آبیاری کمپوست به راحتی رطوبت مورد نیاز این مرحله را تأمین می کند . به عنوان یک معیار جهانی برای ۱kg قارچ ۲ لیتر آب لازم است و چــون ۹۲% قارچ را آب تشکیل میدهد کـه تقریبا ۱ لیتر اب به رشد اختصاص داده می شود و باقیمانده آب جهت فرآیند های نهایی تبخیر و تعرق مصرف می شود. نمایش جابه جایی رطوبت از کمپوست یا خاک پوششی به قارچ بسیار مشکل می باشد و عمدتا به وسیله فشار در کمپوست و شرایط آب و هوایی (مکش) سالنهای پرورش تعیین می شود . تنها روش جهت اعمال هر تنظیم رطوبت (به جزء آبیاری بیشتر یا کمتر ) اختلاف رطوبت بین کمپوست یا هوا می باشد . اگر این اختلاف رطوبتی بین هوا یا کمپوست زیاد باشد باعث جابجایی بیشتر رطوبت و خروج آن از کمپوست یا هوا در مقایسه با اختلاف کمتر بین کمپوست و هوا می گردد. اغلب مشکلات کیفی زمانی پدیدار می گردد که کشت کارها می خواهند به دلایلی (مثلا مشکلات کارگری ) جلوی رشد را با پایین آوردن دمای هوا بگیرند این باعث بالا رفتن دمای کمپوست یا هوا می گردد به دلیل اینکه رطوبت به داخل قارچ حمل می شود. به عبارت دیگر(اگر رطوبت نسبی هم همین گونه باشد، یعنی بالا باشد) کمبود رطوبت در سالن پرورش کم شده بنا براین هوا رطوبت کمتری را جذب می کند . بدیهی است این نوع مداخله (تأمین رطوبت بیشتر و جذب رطوبت کمتر) باعث تهاجم بیشتر روی فرآیند تبخیر و تعرق شده که نتیجه آن کیفیت بد قارچ می شود. به عکس این قضیه افزایش درجه حرارت هوا تقریبا همیشه تأثیر مثبت داشته به طوریکه رشد تند شده و رطوبت ، کمتر به قارچها فشار وارد می کند و اگر رطوبت نسبی هوای سالن پرورش کم باشد می تواند رطوبت نسبی بیشتری را به آسانی جذب نماید.

جذب رطوبت در سالنهای پرورش : Moisture absorption in the growing room air

مرحله بعدی فرآیند تبخیر و تعرق جذب بخار آب موجود در هوا به وسیله قارچهای داخل سالنهای پرورش می باشد. اجازه بدهید که جذب رطوبت ادامه یابد و مهم است که هوا اشباع نباشد مقایسه هوا با یک اسفنج به طور آشکار نشان می دهد که هوای اشباع شده نمی تواند رطوبت زیادی جذب نماید.RH درجه اشباع بودن را نشان می دهد یعنی هوا شامل ۸۵% مقدار ماکزیمم رطوبت ممکن در یک دمای معین می باشد . به طوریکه هوا با دمای بالاتر ظرفیت جذب رطوبت بیشتری را نسبت به هوای سردتر دارد یعنی هوا با ۸۵% RH در یک دمای پایین قدرت جذب رطوبتی کمتری را نسبت به هوایی که رطوبت نسبی آن ۸۵% و دمای بالاتری دارد را می باشد . آشکار است که ظرفیت جذب رطوبت نه فقط به رطوبت بلکه به دما هم بستگی دارد. در حقیقت دمای پایین بایستی با مقدار کمی رطوبت (RH) ترکیب شود تا دما بالاتر رفته و رطوبت نسبی افزایش یابد. در این روش هیچ گونه تغییر دمایی روی ظرفیت جذب رطوبت تأثیر غیر عمد نخواهد گذاشت .

نکروز یا فساد داخلی پایه قارچ :

نکروز داخلی پایه هنوز هم بعضی اوقات در مزارع دیده می شود عامل آن باکتریایی بوده و باکتریهای ایجاد کننده عبارتند از :

Pseudomonad tolaadsii , Pseudomonas fluorescens

در شرایط حاد به شکلی دیده می شود که اغلب بالارومگس سیارید (Sciarid) اشتباه گرفته است.

همچنین می توان آن را به صورت دوایر کوچک با رنگ قهوه ای کمرنگ در پایه مشاهده کرد . اگر قارچها را از وسط برش دهیم شما می توانید لکهای باکتریایی را در پایه کلانک یعنی جایی که پایه شروع می شود مشاهده نمایید.

نکروز مسری نبوده اما روی قابلیت بازاریابی یا (Marketability) تأثیر می گذارد و هنگامیکه قارچها به اندازه پین های کوچکی هستند بوجود می آیند.

روند تشکیل آن بدین شکل است که وقتی فرآیند تبخیر (evaporation) قطع می گردد باعث مرگ پایه می گردد و زمانیکه تبخیر مجددا برقرار می گردد. قارچه به رشد طبیعی خود ادامه می دهند ولی علائم نکروز پایه به هنگام برداشت قابل مشاهده است.

با محدود کردن تبخیر نمی توان از نکروز در طی رشد پین جلوگیری کرد اما با کاهش رطوبت هوا می توان تا حد زیادی از این مشکل پیشگیری نمود.

افزایش بیش از حد میزان CO₂ در سالنها برای کاهش تعداد قارچها می تواند منجر به نکروز گردد. برای کنترل این مشکل هیچ روش شیمیایی وجود ندارد.

کیفیت قارچ خوراکی منوط به :

۱- سورت بندی (هم سایز بودن قارچ در بسته ها و تناسب اندازه قارچ با بسته).

۲- رنگ قارچ

۳- سفتی قارچ (Hardness)

۴- طول پایه قارچ در بسته (۱/۳ طول پایه قارچ )

۵-درصد خاک (ناچیز)

۶- عدم وجود لکه های باکتریایی

۷- عدم وجود بیماریها

۸- طول نسبی باقی مانده پایه

۹- باقی گذاردن قارچهای (Principle mushrooms)

۱۰- نظارت بر نحوه چیدن به روش Mother , Father ,Baby

۱۱- نظارت بر انجام Tinning مناسب در ۲ روز اول برداشت .

بسط و توسعه Spread

هزینه های برداشت یکی از کانون های اصلی توجه در خیلی از مزارع به هنگام پایین آمدن قیمت قارچ می باشد. انرژی زیادی صرف آموزش صحیح تکنیک ها و روشهای صحیح برداشت می شود. تعداد زیادی از مزارع سرمایه گذاریهای سنگینی روی اهداف برداشت انجام می دهند مانند ماشینهای چیدن اتوماتیک ، غالبا این وسیله به خاطر برآورده کردن قوانین سالم و امن یک نیاز می باشد.یکی از عوامل مهم هزینه های برداشت را می توان در کیفیت برداشت یافت کرد . اگر شما قادرید ، گستردگی و پراکندگی کافی قارچ و (stagger) در فلاشها به وجود آورید، می توانید به آسانی با ۳-۴ kg در ساعت در برداشت برنده شوید. آغاز پراکندگی و گستردگی با خاک نسبتا کلوخه ای و طریقه خاکدهی روی بستر انجام می شود . در صورت انجام عمل رافلینگ کنترل گستردگی در لحظه فلاش اول آسان می باشد. اما وقتی عمل رافلینگ صورت می گیرد باز هم بسط و توسعه قارچ در فلاش ۱ تا ۵ روز غیر استادانه و ناشیانه می باشد . در مزارعی که عمل رافلینگ انجام نمی گیرد برای ایجاد این بسط و توسعه فلاش همواره کار بایک تناسب و نسبت از هوای بیرون و هوای سیر کوله یک متد می باشد. آبپاشی بسته به میزان مواد Cacing هنوز هم به طور معمول ۳ الی ۵ روز انجام می شود . این بدان معناست که میسلیوم می تواند به خوبی توسعه یافته و زمانی که تقریبا به سطح خاک میرسد پین زدن اتفاق می افتد.تعداد پین ها عمدتا به وسیله درجه حرارت هوا تعیین می گردد. زمانیکه تعداد کافی و به اندازه درشت پین به وجود آمد ، درجه حرارت را می توانید تا ۱۶ الی۱۷c⁰ کاهش دهید. اگر بتوانید زمانیکه دمای کمپوست به زیر۲۰ c⁰ می رسد برداشت را آغاز کنید پس بسط و گسترش و پراکندگی تا ۵-۶ روز امکان پذیر می گردد. اگر یک فلاش ۱۸ kg می تواند در عرض ۴-۵ یا ۶ روز برداشت شود پس یک سؤال واضح در مورد بسط و گسترش فلاش وجود دارد. قارچ های جدا و منفک آسانتر برداشت می شوند، بنابراین قارچ چین ها زمان کمتری جهت تنک کردن قارچ های خوشه ای نیاز دارند. به طور اتوماتیک گستردگی و پراکندگی خوب قارچ در فلاش I تقریبا همواره در فلاش II گستردگی خوبی را باعث می شود.

بذر قارچ

اسپان عبارت است از رشد میسلیوم رویشی خالص قارچ خوراکی بر روی دانه های غلات و یا هر ماده آلی ای که بتوان آن را با بستر قارچ مخلوط نمود.

بعد از رشد رویشی میسلیوم قارچ در کمپوست وخاک پوششی، با تغییر شرایط محیطی پیکره زایشی یا میوه آن Fruiting body ظاهر می شود. این ساختمان از دو بخش کلاه و پایه تشکیل شده است. بعد از رشد کامل بمرور کلاه باز شده و تیغه هایی شعاعی به نام گیلز نمایان می شود. برروی تیغه ها، اسپورهای سیاه رنگ زیادی تشکیل می شود که تعداد آنها به چندین میلیون می رسد. تخمین زده می شود که قارچی با انداره ۵/۷ سانتی متری در مدت یک ساعت ۴۰ میلیون اسپور آزاد نماید. در طبیعت این اسپورها به آسانی رشد نمی کنند کما اینکه اسپورها در کمپوست نیز بدین صورت قادر به رشد نیستند. بنابراین روش دیگری لازم است تا اسپورها بتوانند تبدیل به میسلیوم شوند. برای رویش اسپور و تبدیل آن به میسلیوم در آزمایشگاه ، از محیط کشت مخصوص و شرایط کاملا استریل استفاده می شود. در نتیجه رشد اسپور رشته های نخی شکل و منشعبی را بنام میسلیوم ایجاد می شود. برای تکثیر میسلیوم معمولا از دانه غلات مانند جوی دوسر، ارزن، سورگوم و گندم استفاده می شود ولی در بعضی از کشور ها با توجه به مواد آلی موجود ارزان و قابل دسترس نیز بسته به نوع قارچ جهت رشد و تکثیر میسلیوم از موادی مانند خاک اره، پوشال، تفاله چای، پوست دانه قهوه استفاده می کنند. ترکیبی از مواد معدنی نظیر پرلیت و سبوس گندم نیز در بعضی از موارد برای این منظور بکار گرفته می شود. رشته های نخی شکل میسلیوم همچون کلافی بر روی دانه ها و دیگر مواد تنیده می شود. این مجموعه را اسپان می گویند. بنابراین بکار بردن واژه بذر در مورد قارچ های خوراکی اصطلاح درستی نیست زیرا بذر دانه ای است دارای جنین، که از رویش آن یک گیاه بوجود می آید در حالیکه اسپان عبارت است از توده ای از میسلیوم قارچ که بر روی ماده غذایی رشد کرده باشد. تهیه اسپان یک حرفه کاملا تخصصی و علمی است و اغلب توسط کمپانی های مخصوص انجام می شود.

تاریخچه تهیه اسپان

تاریخچه دست یافتن به اسپان جالب است. تا قبل از شروع قرن بیستم پرورش دهندگان قارچ خوراکی از کود اسبی برای تهیه اسپان استفاده می کردند. بدیهی است که در چنین حالتی اسپان بدست آمده نمی توانست عاری از بیماری و آفات باشد. مرحله بعد تهیه اسپان ورآمده Flake spawn بود. انجام این عمل مشابه تهیه خمیری است که عمل تخمیر بر روی آن انجام شده و مایه خمیر از روز قبل به خمیر تازه اضافه می شد. نحوه عمل بدین صورت است که از میسلیومی که در داخل کمپوست یا کود قدیمی رشد کرده بود به کمپوست جدید اضافه می کردند. این روش بیشتر در اروپا مخصوصا انگلستان متداول بود. مدتی بعد از اینکه برادران لیمبرت Lambert از کشور بلژیک به امریکا مهاجرت کردند این روش به اسپان آجری یا خشتی تبدیل گردید. بدین صورت که کود اسب را بعد از مرطوب کردن به صورت قالب هایی شبیه به آجر درآورده مقداری میسلیوم قارچ به آن اضافه و بعد از رشد میسلیوم آنرا مورد استفاده قرار می دادند.

به هرحال تهیه اسپان از کود، مخصوصا کود اسب، ادامه داشت تا اینکه با پیشرفت علم بیولوژی ، در انستیتو پاستور فرانسه و سپس امریکا دانشمندان موفق به رویش اسپور در محیط استریل، کشت خالص میسلیوم و تولید اسپان شدند. لیکن نظریات آنها در سطح جامعه منتشر نشد تا زمانی که دوگار Duggar در سال ۱۹۰۵ مطالعات خود برای تهیه اسپان خالص قارچ از بافت قارچ را منتشر کرد.مراحل تهیه اسپان خالص بدین صورت بود که ابتدا محیط کشت را استریل کرده وسپس قطعه ای از قارچ را برروی آن قرار داده تا رشد کند. از رویش بافت میسلیوم خالص بدست می آمد. سپس میسلیوم را به شیشه های حاوی کود اسبی که قبلا استریل شده بود منتقل می کردند. مرحله بعدی استفاده از برگ و ساقه تنباکو بجای کود اسب بود. درسال۱۹۳۰ دکتر جیمز سیندن Dr James Sinden روش جدیدی برای تهیه اسپان بکار گرفت. او از دانه غلات استریل شده برای رشد میسلیوم خالص استفاده کرد و تحولی در تکنیک تولید اسپان قارچ بوجود آورد که تا اکنون نیز ادامه دارد.

مراحل تولید اسپان

۱- پختن دانه گندم

۲- آبکش نمودن

۳- مخلوط کردن با کربنات کلسیم و سولفات کلسیم

۴- پر کردن آنها درکیسه یا شیشه

۵- استریل کردن

۶- تلقیح

۷- (اینکوبیشن) گرمخانه گذاری

۸- ( نگهداری در سردخانه با دمای ۱-۳ درجه سانتی گراد)

خصوصیات اسپان

اسپان سالم ، تازه و آماده کشت دارای خصوصیات زیر می باشد:

رنگ: سفید یکدست ، بوی مطبوع قارچ تازه ، تمام سطح دارای پوشش مناسب میسلیوم ، بدون آلودگی باکتریایی ( مانند لزج شدن و بوی ترشیدگی ) رشد کپک ها مانند آسپارجلیوس ، ترایکودرما و پنیسلیوم و تغییر رنگ سفید اسپان به رنگ هایی اغلب سبز، سیاه یا رزد مایل به سبز می شود.

کمپوست سازی: خیس نمودن کاه و کلش

قبل از مخلوط نمودن اجزای کمپوست برای شروع تخمیر هوازی توسط باکتریها و قارچهای گرما دوست به منظور تهیه بستری مناسب برای رشد قارچ دکمه ای، باید کاه و کلش را خوب خیس کرد. بعضی از دوستان اصطلاح prewetting یا “خیساندن مقدماتی” رابه کار می برند که به نظر بنده این اصطلاح درست نیست، چون اصل خیس نمودن کلش در همین مرحله است، این مرحله خیساندن مقدماتی نیست. هرچه کاه آب جذب می کند در این مرحله به آن تقدیم کنید. در طی ۲ تا سه روز با آبپاشی مداوم و یا منقطع و زیر و رو کردن کاه و کلش، آن را خوب خیس کنید. محل خیساندن کاه باید طوری باشد که زه آب را به سمت چاله ای جهت جمع آوری و انتقال مجدد به روی توده کاه هدایت نماید. این محل می تواند شبیه شیشه ساعت (ساعت های جیبی بابا بزرگ ها، نه ساعتهای کامپیوتری ما، ببخشید شما جوانها) باشد که زه آب به مرکز آن هدایت می شود.

آب بازیافتی:

حوضچه جمع آوری آب بازیافتی

آبی که به کمپوست فرستاده می‌شود به فرم آزاد است و آبی که از کمپوست خارج می‌شود، حاوی محتویات کمپوست است. آب بازیافتی حاوی نیتروژن و جمعیت‌هایی از میکروارگانیسم‌های ویژه می‌باشد که در فرآیند کمپوست‌سازی نقش بسیار مهمی ایفا می‌نمایند. به این دلیل استفاده از آب بازیافتی به طور قابل ملاحظه‌ای فرآیند کمپوست‌سازی را در مقایسه با استفاده از آب تازه بهبود می‌بخشد.
علاوه بر پارامترهای مذکور در مورد کیفیت آب، غلظت نیتروژن و مقدار میکروارگانیسم‌ها، pH یا معیار اسیدیته آن نیز بایستی یادآوری شود. آب بازیافتی خوب بایستی واکنش قلیایی داشته باشد. نکته اینجاست که یک لایه مومی در سطح کلش تازه وجود دارد که آب را دفع می‌کند. وقتی که واکنش آب قلیایی است، این لایه مومی حل می‌شود و کلش به خوبی رطوبت را جذب می‌کند. این کار در زمان تهیه کمپوست و اضافه کردن کود مرغ، خیس خوردن کلش را تسهیل می‌کند.

در تهیه آب بازیافتی به نکات ذیل بایستی توجه ‌شود

آب بازیافتی علاوه بر نیتروژن، دارای گروههای ویژه‌ای از میکروارگانیسم‌ها است. معمولاً بعد از چند بار کمپوست‌سازی مقدار کافی از آنها در آب بازیافتی وجود دارد. در اولین کمپوست‌سازی بایستی مقداری کود مرغ در آب بازیافتی حل شود تا به تکثیر این ارگانیسم‌ها کمک کند. به این دلیل استفاده از تمام آب بازیافتی بدون گذاشتن باقیمانده، مطلوب نیست. آب بازیافتی، به منظور حفظ شرایط مطلوب و جلوگیری از فرآیندهای بی‌هوازی در آن، بایستی هوادهی شود. بوی نامطبوع و pH پایین از علائم تخمیر بی‌هوازی می‌باشد. انتخاب روش هوادهی، مدت و شدت آن در هر زمانی بسته به امکانات موجود در واحد تولیدی فرق می‌کند. آب بازیافتی خوب دارای رنگ قهوه‌ای و نسبتاً شفاف است و کمی بوی آمونیاک می‌دهد.

لبه‌های مخازن آب بازیافتی بایستی حدود نیم متر بالاتر از سطح زمین قرار گیرد تا روان آب باران به داخل آنها سرازیر نگردد.
حجم مخزن در زمان طراحی و ساخت بایستی محاسبه شود. برای خیس کردن توده کاه در زمان تهیه کمپوست مقدار کافی از آب بازیافتی بایستی وجود داشه باشد.
بایستی به مقدار کافی آب بازیافتی در مخزن باقی بماند تا از جمعیت میکروارگانیسم‌های مفید حمایت نمایند. براساس محاسبات،هر تن کمپوست به ۴ متر مکعب آب نیاز دارد. معمولاً این مقدار برای خیس کردن کاه و مقدار مورد نیاز برای باقیماندن در مخزن کفایت می‌کند.

علاوه بر پارامترهای مذکور در مورد کیفیت آب بازیافتی، غلظت نیتروژن و مقدار میکروارگانیسم‌ها، pH یا معیار اسیدیته آن نیز بایستی یادآوری شود. آب بازیافتی خوب بایستی واکنش قلیایی داشته باشد. نکته اینجاست که یک لایه مومی در سطح کلش تازه وجود دارد که آب را دفع می‌کند. وقتی که واکنش آب قلیایی است، این لایه مومی بهتر حل می‌شود و کلش به خوبی رطوبت را جذب نماید.

هرچه زمان خیس کردن کلش بیشتر می شود، رنگش تیره تر می گردد.