حذف آلودگی‌های خاک پوششی

چگونه آلودگی های خاک پوششی را حذف کنیم؟ با استفاده از: استریلیزاسیون، پاستوریزاسیون و یا استفاده از مواد شیمیایی؟ کدامیک؟

استریلیزاسیون یعنی حذف کلیه میکروارگانیسمهای مضر و مفید از خاک و یا هر محیط کشت دیگر. استریل نمودن توسط دستگاهی به نام اتوکلاو انجام می شود. برای استریل نمودن، با استفاده از بخار آب دمای اتوکلاو را تا ۱۲۱.۴ درجه سانتیگراد بالا می برند. در این دما فشار اتوکلاو در حد ۱.۵ اتمسفر حفظ خواهد شد. بسته به نوع و مقدار ماده ای که در اتوکلاو قرار می دهند، زمان اتوکلاو از ۱۵ دقیقه تا چند ساعت متغیر است. خاک پوششی را استریل نمی کنند چون باکتریهای مفید (سودوموناس پوتیدا) برای القای ته سنجاقی ها را از بین می برد. در رابطه با پاستوریزاسیون و استفاده از مواد شیمیایی صحبت خواهیم کرد.

پاستوریزاسیون

در پاستوریزاسیون دمای مواد را در حد ۵۷.۶ تا ۵۹ برای حداقل مدت ۳۰ دقیقه نگه می دارند. ماده ای که قرار است پاستوریزه شود باید مرطوب باشد.

رطوبت خاک پوششی در زمان پاستوریزه نمودن باید حداقل بیش از ۵۰% باشد تا اسپور قارچها در آن جوانه بزنند، در غیر این صورت می توانند به صورت اسپور مقاوم تنش حاصل از دمای پاستوریزاسیون را تحمل کنند و بعد از اتمام پاستوریزاسیون در خاک باقیمانده و در بستر کشت جوانه زده و آلودگی ایجاد نمایند. بعضی از شرکتها خاک را قبل از پخش روی سکوی سالن پاستوریزاسیون، برای مدتی اشباع می کنند تا هیچ کلوخه خشکی در خاک یاقی نماند.

خاکی که قرار است پاستوریزه شود، نباید کلوخه درشت (مثلا بزرگتر از نخود) داشته باشد، در غیر اینصورت، اندامهای تکثیری قارچها و باکتریهای درون کلوخه ها به اندازه کافی حرارت ندیده و از بین نخواهند رفت.

ارتفاع خاک پوششی در سکوی داخل تونل پاستوریزاسیون نباید بیشتر از ۲۰ سانتیمتر بشود، در غیر اینصورت قسمتهای میانی خاک پاستوریزه نخواهند شد. با این ارتفاع و رطوبت بیش از ۵۰% زمان پاستوریزاسیون را ۸ ساعت انتخاب می کنند، تا همه ذرات خاک حداقل نیم ساعت در معرض این دما قرار گیرند.

در اثر پاستوریزاسیون درصد زیادی از باکتریها و قارچهای مضر از بین می روند، اما کاملا حذف نمی شوند. بنابراین راندمان پاستوریزاسیون به میزان آلودگی اولیه خاک بستگی دارد. خاکی که آلودگی اولیه اش زیاد است، پس از پاستوریزاسیون هم به میزان کافی آلودگی خواهد داشت تا در بستر کشت مشکل ایجاد کند. بنابراین صرف اینکه خاکی عملیات پاستوریزاسیون را طی کرده است، نمی تواند دلیل عاری بودن آن خاک از آلودگی باشد. باید در انتخاب مواد اولیه برای تولید خاک پوششی دقت شود و از مکانهایی تهیه شود که آلودگی بالایی نداشته باشند. بعد از پاستوریزاسیون باید cfu (colony forming unit) خاک مشخص شود تا معلوم گردد که خاک به خوبی پاستوریزه شده است؟

افزایش دمای خاک در طی مدت پاستوریزاسیون یه بیش از ۶۰ درجه و یا افزایش زمان پاستوریزاسیون به بیش از زمان توصیه شده، باعث از بین رفتن فلور میکروبی مفید خاک خواهد شد و خاک را برای مقابله با قارچها (کپکهای) و باکتریهای بیماریزای محیط، خلع سلاح خواهد کرد.

استفاده از مواد شیمیایی در ضد عفونی خاک

در استفاده از مواد شیمیایی، خاک پوششی توسط محلول فرمالین تیمار می‌شود. یک لیتر فرمالین (محلول ۴۰% فرمالین) که با مقدار کافی آب مخلوط شود برای یک مترمکعب خاک پیت کفایت می‌کند. خاک پوششی نبایستی دارای کلوخه‌های بزرگ باشد. این کلوخه‌ها مانع از نفوذ فرمالین به مرکز آنها شده و آلودگی در درون آنها باقی می‌ماند. بعد از مخلوط کردن فرمالین با خاک، خاک را به صورت کپه در آورده و روی آن را پلاستیک بکشید. بعد از ۲۴ ساعت پلاستیک را بردارید تا بقایای فرمالین از خاک خارج شود. ضدعفونی نبایستی در درجه حرارت کمتر از C˚۱۶ انجام شود، چون در درجه حرارت پایین فرمالین تبخیر نمی شود و بنابراین موثر نیست. در موقع پخش خاک روی بستر کشت نبایستی آثاری از فرمالین در خاک پوششی وجود داشته باشد. در غیر این صورت باعث مرگ میسلیوم‌های قارچ خوراکی و یا تاخیر در رشد آنها خواهد شد. در صورتی که خاک پوششی بلافاصله پس از ضدعفونی استفاده نمی‌شود باید آنرا در کیسه‌های پلاستیکی درب بسته نگهداری کرد. زمانی که خاک پوششی را نگهداری می نمایید، بسیار مهمّ است که نگذارید مواد با خاک تماس پیدا کند و یا بقایای کمپوست و ضایعات قارچها به خاک وارد شود. توصیه می شود خاک پوششی در اتاق تمیزی با کف آسفالت ذخیره شود.

آلودگی خاک پوششی می تواند از طرق زیر اتفاق بیفتد:

– عدم رعایت بهداشت در زمان انتقال خاک پوششی آماده
– ذخیره نامناسب خاک پوششی و ترکیبات آن
– استفاده از تجهیزات و ماشین آلات آلوده در زمان تهیه خاک پوششی و تماس اجزاء خاک پوششی با خاک و سطوح کثیف.
– حضور حشرات (پشه‌ها) در حالتی که بهداشت رعایت نشود.

خواص دارویی قارچ شاه صدف

قارچ شاه صدف حاوی آنتی اکسیدانت هایی است که بیماره ها را دور می کند. خاصیت آنتی اکسیدانتی در این قارچ به خاطر اسید آمینه ای به نام اگروتیونین است. وقتی که شخصی از این قارچ مصرف می کند، آگروتیونین به مناطق حساس بدن راه پیدا کرده و آنها را تمیز می کند. این مناطق حساس شامل چشمها، کلیه ها و کبد می شود. انتی اکسیدانت ها ترکیباتی هستند که عمل عکس اکسیداسیون انجام می دهند. اکسیداسیون فرایندی است که باعث پوسیدگی و یا تجزیه مواد می شود. به عنوان مثال، فرایند اکسیداسیون باعث می شود که تکه ای گوشت فاسد شود، در حالیکه همین فرایند باعث تجزیه سلولهای بدن می شود. سلولهای بدن ضرورتا بعد از اکسیداسیون تجزیه نمی شوند بلکه رادیکالهای آزادی تولید می کنند که به سلول صدمه می رساند. همانطور که قسمتی از میوه اگر صدمه ببیند، باعث تسریع در پوسیدن میوه می شود، سلولهای صدمه دیده بدن هم نیز همین عمل را انجام می دهند. سلولهای سرطانی بدین طریق گسترش پیدا می کنند. آنتی اکسیدانت بسیار ارزشمند است چون باعث حذف این رادیکالهای آزاد می شود و سلولهای سالم در محیط سالم باقی می مانند.

این قارچ همچنین حاوی ترکیباتی به نام استاتین ها می باشد که به مقابله با بیماری ها می پردازند. ترکیب بخصوصی که در قارچ شاه صدف پیدا می شود، لواستاتین نامیده می شود. لواستاتین در تمیز کردن کلسترول از سیستم گردش خون کمک می کند. وقتی که خون عاری از کلسترول شد، سیرکولاسیون خون سرعت می یابد و بدن احساس سلامتی و شادابی بیشتری می کند.
در تحقیقی که در سال ۲۰۰۹ در روی موش انجام شد، مشخص شد که شاه صدف در کنترل انسولین در بدن نیز موثر است. این یافته ها در تحقیقات انجام شده در ریچارد سولیوان، دانشگاه استراتکلود، قارچهای دارویی نیز تایید شد.

تجمع کلسترول در بدن معمولا به علت عادت تغذیه ای غلط از طریق مصرف منظم غذاهای پالایش شده می باشد. طریقه دیگر تجمع کلسترول در بدن، استفاده از غذاهای فیبری است که در دمای زیاد پخته می شوند، تا جاییکه ارزش غذایی شان را از دست می دهند.
این قارچ نیز یک منبع عالی تقویت کننده انرژی استو بسیاری از ورزشکاران به فکر این هستند که چگونه می توانند به صورت منظم به این قارچ دسترسی داشته باشند تا در رژیم غذایی خود از آن همرا با غذاهای دیگر استفاده نمایند.

پلوروتوس ارینجی همچنین باعث بهبود تولید خون در بدن می شود. این خاصیت مهمی است، چون تعداد افرادی که از کم خونی رنج می برند در حال افزایش است. مواد غذایی موجود در این قارچ که به افزایش هموگلوبین کمک می کنند، ار ارزش والایی در زمینه پزشکی برخوردارند.

همچنین گزارش شده است که پلوروتوس ارینجی دارای خواص ضد باکتریایی است. بیماری های بسیار زیادی هستند که توسط باکتریها ایجاد می شوند. از جمله آنها می توان به بیماری وبا و کزاز اشاره کرد. بنابراین قارچی که بتواند با باکتری ها بجنگد، قطعا نجات دهنده زندگی است. اهمیت این موضوع بسیار مهمتر می شود وقتی بدانیم که یک داروی طبیعی شبیه قارچ به ندرت دارای اثرات جانبی مضر می باشد.

قارچ پلوروتوس ارینجی (شاه صدف) موارد استفاده دیگری هم دارد که به صورت غیر مستقیم در سلامت انسان تاثیر می گذارد. این قارچ تجزیه کننده ترکیبات لیگنوسلولزی است، یعنی قادر است فراورده های جانبی و یا به قول معروف ضایعات کشاورزی را تجزیه نموده و به فرم سالم و قابل مصرف برای حیوانات اهلی در بیاورد. این خاصیت قارچ باعث ارزانتر تمام شدن علوفه دام شده و به کشاورز اطمینان می دهد که با هزینه کمتری شیر و گوشت تولید نماید. این امر سلامتی مردم را ارتقا می بخشد چون توانایی خرید مردم را در خرید غذاهای مغذی افزایش می دهد.

معرفی قارچ شاه صدف (ارینجی)

پلوروتوس ارینجی یا شاه صدف از سواحل دریای مدیترانه منشا گرفته است. بنابراین این قارچ در مناطقی از خاور میانه و در قسمتهای شمالی آفرقا پیدا می شود. نامهای دیگری که به این قارچ اطلاق شده است شامل سرنای فرانسوی و شیپور سلطنتی پادشاه می باشد. گاهی اوقات به نامهای قارچ شیپور شاه یا شیپور سلطنتی نیز نامیده می شود.

این قارچ همچنین در آسیا به صورت زراعی کشت می شود. کشور های دیگری که به صورت تجاری این قارچ را تولید می کنند، شامل ژاپن،کره جنوبی، ایتالیا، استرالیا، افریقای جنوبی و ایالات متحده می باشند.

این قارچ متعلق به جنس قارچ صدفی بوده و بزرگترین قارچ در این خانواده می باشد. این قارچ کلاهک کوچکی دارد، اما ساقه اش کلفت و گوشتی است.

این قارچ پس از برداشت به زودی خراب نمی شود. این نوعی قارچ خوراکی است که طعم بسیار خوبی دارد. این قارچ همان ماده غذایی است که سر آشپز دوست دارد آن را در آشپزخانه داشته باشد، چون نه فقط از نظر اندازه بزرگ است، بلکه از نظر مزه نیز بسیار عالی است. در میان قارچهای خوراکی در دنیا، قارچ شاه صدف از نظر تولید رتبه سوم را دارا می باشد. شاه صدف قارچی است که حاوی مقدار زیادی از ترکیبات غذایی از جمله کربوهیدرات ها، پروتئین ها، ویتامینها، عناصر معدنی و فیبر می باشد. به نظر بیشتر شبیه یک جیره غذایی متعادل است که سلامت مردم را تامین می کند.

بازیافت خاک پوششی

با بازیافت خاک پوششی، خاک مرغوب پیت وارداتی را برای همیشه حفظ کنیم و بارها و بارها از آن استفاده نماییم. به این طریق ضمن حصول عملکرد بالا، هزینه تولید نیز کاهش می یابد.

این روز ها در ایران یکی از مشکلات صنعت پرورش قارچ دکمه ای،که ۳۰ درصد هزینه‌ها ی مواد اولیه این صنعت را به خود اختصاص می دهد, تهیه خاک پوششی مرغوب است. به ازائ هر ۲۰ متر مربع کمپوست، حدود یک متر مکعب خاک پوششی لازم است. اگر قیمت خاک پیت مرغوب وارداتی را به ازای هر متر مکعب ۵۰۰۰۰۰ تومان حساب کنیم، به ازای هر متر مربع بستر کشت حدود ۲۵۰۰۰ تومان هزینه خرید خاک پیت مرغوب می شود.

کمبود معادن پیت در کشور سبب شده است تا خاک پوششی از کشور‌های اروپایی با قیمت بسیار بالا با خروج ارز، وارد کشور شود. در کشور‌های اروپایی برای برداشت از منابع پیت محدودیت‌هایی اعمال شده است. آنها هم به دنبال جایگزین‌های مناسب خاک پیت هستند. تاکنون هیچ تحقیقی نتوانسته است این مشکل را به طور کامل بر طرف نماید. از همین حیث بود که در مرکز تحقیقات قارچهای خوراکی دانشگاه فردوسی مشهد تحقیقات در زمینه حل مشکل خاک پوششی از چند سال گذشته شروع شد. در طی چند سال تحقیق در این زمینه موفق به بازیافت خاک پوششی مصرف شده در مراحل تولید قارچ دکمه ای شدیم، بطوریکه کمک شایانی به حفظ این ماده با ارزش نموده، مانع از تخریب محیط زیست و کاهش هزینه تولید و خروج ارز از کشور می‌شود.

تعدادی از خصوصیاتی که برای خاک پوششی برشمردیم پس از استفاده تغییر می‌کنند و بقیه خصوصیات تغییر چندانی نمی‌نمایند. خصوصیاتی از خاک پوششی که در اثر استفاده تغییر می‌کنند عبارتند از:

۱- شوری یا EC آن بالا رود.

۲ _ اسیدیته یا pH آن افزایش می یابد.

۳ – ماده آلی نپوسیده درآن تجمع می‌ یابد.

۴ – اندامهای تکثیری آفات و بیماریها در آن تجمع پیدا می‌کند.

در طی آزمایشاتی که بر روی خاک بازیافتی در دانشکده کشاورزی مشهد انجام شد، مشخص شد که EC از ۰.۱۵ به ۱.۲۷ میلی موس در خاک مصرف شده افزایش یافته است و میزان pH نسبت به خاک اولیه از ۷.۵ به ۷.۲ رسیده است و خاک بازیافتی دارای مقادیر ابل توجهی از میسلیوم‌های نپوسیده است که در خاک پوششی باقی مانده اند.

آزمایشات ما نشان داد که خصوصیات دیگر خاک پوششی مصرف شده، از جمله میزان جذب و نگهداری آب در خاک بازیافتی نسبت به خاک پوششی اولیه هیج تغییری نکرده است. راهکاری که گروه تحقیقاتی قارچهای خوراکی در مشهد برای بازیافت خاک پیت به آن رسید، به قرار ذیل می‌باشد.

در موقع تخلیه سالن کشت،خاک پوششی را به راحتی می توان از روی بستر جدا کرد. با سیلو کردن خاک بازیافتی درجه حرارت آن در اثر تجزیه میسلیوم نپوسیده افزایش یافته و به راحتی میسلیوم‌های قارچ می‌پوسند و به مواد آلی پوسیده تبدیل می‌شود. افزایش ماده آلی پوسیده باعث بهبود ساختمان خاک می‌شود. بنابراین با سیلو کردن خاک بازیافتی مرطوب و زیر و رو کردن آن در طی چند دوره چند هفته‌ای، می‌توان از مواد آلی نپوسیده رهایی یافت (همانطور که در استفاده از کمپوست مصرف شده این عمل انجام می‌شود). درضمن گرم شدن خاک پوششی باعث از بین رفتن بسیاری از آفات و بیماری‌ها نیز می‌شود. پس از پوسیدن مواد آلی می‌توان خاک را در سطحی سیمانی شیب دار با عمق ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر قرار داد و با افزدودن آب شیرین یا آب مقطر جمع آوری شده از بخار موجود در سالن‌های کشت، آن را چند بار آبشویی کرد. با این آبشویی‌ها نمک‌های موجود در خاک حل و شسته می‌شوند و EC خاک به حد مطلوب (کمتر از ۰.۷ میلی‌موس) کاهش پیدا می‌کند. برای ترمیم pH خاک پوششی می‏توان از آهک استفاده کرد.

با اعمال تیمارهای مذکور خصوصیات این خاک بازیافتی شبیه خصوصیات خاک اولیه خواهد شد. معذالک برای استفاده مجدد به عنوان خاک پوششی بایستی مثل خاک اولیه ضد عفونی شود. شرایط ضدعفونی را در بخش قبلی ذکر کردم.

در کشتهای غیر مکانیزه، در جمع آوری خاک پوششی از سطح بستر یک مشکل عمده وجود دارد و آن جدا کردن خاک پوششی از کمپوست در آخر دوره پرورش قارچ است. چون خاک به کمپوست چسبیده و جدا کردن آن بطور خالص از کمپوست مشکل و وقت‌گیر است. برای حل این مشکل کافی است وقتی میسلیوم کمپوست را به خوبی پر نمود یک توری پلاستیکی با منافذ ۱.۵ تا ۲ میلی متری روی کمپوست قبل از اعمال خاک پهن شود و سپس عمل خاکدهی انجام شود. میسلیوم‌ها به راحتی از منافذ توری عبور کرده و به داخل خاک نفوذ می‌کنند.

در طی آزمایشاتی که انجام شد مشخص گردید که پهن کردن توری در مقایسه با شاهد (بدون توری) نه تنها عملکرد را کاهش نداد، بلکه ۱۰% هم باعث افزایش عملکرد شد. بنابراین با پهن کردن توری پلاستیکی بلافاصله قبل از اعمال خاک پوششی و برداشت کامل خاک مصرف شده به کمک این توری و اعمال عملیاتی که ذکر شد، بارها و بارها می‌توان از یک خاک پوششی خوب استفاده کرد، همانطور که در یک مزرعه سالهای متمادی محصولات متعدد کشت می‌شود.

خوشبختانه در بازدیدی که اخیرا از یکی از واحدهای صنعتی تولید قارچ داشتم، به پیشنهاد های بنده جامه عمل پوشیده بودند و خاک پوششی را بازیافت می کردند. ویدیوهای پیوست را ملاحظه نمایید. در روش مکانیزه پهن کردن توری لازم نیست. موقع تخلیه با استفاده از یک تیغه در ارتفاع مناسب می توان خاک‌پوششی را از کمپوست جدا و آن را به مسیر دیگری هدایت کرد. مخلوط شدن قسمتی از کمپوست با خاک پوششی مشکلی ایجاد نمی کند. در کشورهایی که منبابع خاک پیت ندارند، یکی از ترکیباتی که در مخلوط با خاک‌پیت برای خاک‌پوششی استفاده می شود، کمپوست مصرف شده است.

راهکارهای پیشگیری در کشت و پرورش قارچ

راهکارهای پیشگیری در کشت و پرورش قارچ

سالنی که دچار بیماری مایکوگون یا ورتسیلیوم شده رو باید به دقت و کامل پاکسازی و ضد عفونی کرد تا در کشت بعدی دچار مشکل نشوید.
درسالنهای سنتی که امکان کوک اوت وجود ندارد قبل از تخلیه سالن باید روی بسترها فرمالین پاشی شده و بعد از ۴۸ ساعت اقدام به تخلیه سالن نمود. بعد از تخلیه و شستشوی دقیق سالن، کف و دیوارها و قفسه ها و حتی سقف سالن را با محلول پرسیدین شستشو دهید. کانالهای هوا و پوشالهای کولر را تعویض کنید. در مرحله بعد سالن را با آب آهک زنده شستشو دهید. در مرحله آخر با رساندن دمای سالن به بالای ۲۵ درجه و توسط فرمالین و فرمالکس ضدعفونی کامل انجام میشود میتوانید یک لیتر فرمالین داخل منبع مهپاش ریخته و آن را روشن کنید.(بعد از فرمالین زنی باید منافذ سالن به مدت ۴۸ ساعت بسته و بعد از آن تهویه انجام شود). درصورت امکان سالن به مدت حداقل یک هفته بصورت خشک خالی باشد. اطراف سالن کشت را هم سمپاشی و آهک پاشی کنید. کارت های زرد و چسب حشره قبلی را خارج و کارت زرد جدید جایگزین کنید. داخل کولر و یا دستگاه هواساز هم با پرسیدین شستشو داده شود. کلیه ابزار شستشو و ضدعفونی شود. با رعایت تمام این موارد اطمینان بیشتری در پاک شدن سالن آلوده حاصل میشود. اما به منظور پیشگیری کامل در کشت بعدی در روز رافل بسترها را با محلول ۱۵۰گرم اسپورگون در ۱۰۰ لیتر آبیاری کنید. هنگام سمپاشی دقت کنید که بسترها از هر دو طرف طبقات آبیاری و سمپاشی شوند.
توجه:سموم کشاورزی و سم اسپورگون از سموم خطرناک برای بدن انسان می باشد و حتی پس از گذرندان دوره کارنس هم ممکن است اثرات آن در قارچ باقی بماند لذا فقط در صورت لزوم و فقط در یک دوره بعد از کشت در سالن آلوده از آن استفاده کنید. به هیچ وجه در روز شوکدهی یا بین فلاش و یا در زمانی که قارچ در روی بستر وجود دارد از سم استفاده نکنید